Modelo Burela, cando a diversidade é a mellor forma de integrar

Burela é unha localidade de 10.000 habitantes de corenta nacionalidades distintas. A gran maioría son burelenses e persoas que chegaron doutros pobos dos arredores aproveitando o tirón como porto pesqueiro. A partir das setenta comunidades de Castela e León e Asturias fóronse asentando tamén no lugar para traballar na fábrica de Alcoa. Na mesma década un grupo de familias caboverdianas instaláronse neste lugar para traballar na pesca ao non ser admitidos na fábrica de aluminio. Co paso do tempo incorporáronse novos traballadores latinoamericanos, indonesios e doutros lugares da UE. Este mosaico de procedencias traía ás súas costas mochilas con historias de inmigración e a procura dunha vida mellor. Con todo, o problema do fracaso escolar caeu sobre boa parte dos fillos da comunidade inmigrante o que conducía ao abandono escolar e á precarización laboral. Por mor disto, desenvolveuse a partir do curso 2003-2004 o Modelo Burela, un modelo de integración escolar que buscaba a erradicación de diferenzas e dificultades no sistema educativo entre os mozos e mozas inmigrantes.

ORIXES

O nacemento desta iniciativa prodúcese no curso 2003-2004 cando, despois de facer un diagnóstico en relación á convivencia entre as diferentes culturas que compuñan Burela e como estas influían nos mozos e mozas dentro do ámbito escolar. “Programamos e realizamos un traballo de campo e co material obtido fíxose a primeira actividade dirixida ao público xeral: unha exposición aberta na Sala de Arte do Auditorio Municipal e realizada por iniciativa do Instituto Perdouro e coa colaboración da Concellería de Cultura” indica o profesor Bernardo Penabade, un dos impulsores deste modelo educativo. A día de hoxe conviven neste instituto 18 nacionalidades.

No curso 2006-2007 a Consellería de Educación recoñecía o traballo desta iniciativa a través dun premio de innovación educativa. Chegaron máis premios e axudas para seguir desenvolvendo este modelo que non só se centraba nas actividades meramente escolares si non que paso máis aló do recinto escolar con actividades extraescolares mesmo na vida diaria de Burela. Así Modelo Burela tivo a responsabilidade de redactar o Modelo Burela de Planificación Lingüística aprobado por unanimidade no pleno municipal. Durante tres anos (2008-2011) esta intervención, en principio educativa, tivo a responsabilidade de orientar ao Concello en materia lingüística.

Isto non quedou só aí porque tanto o goberno local e o autonómico así como diversas entidades sociais entregaron varios recoñecementos a este Modelo Burela, isto deu pé para continuar con máis iniciativas. É así como desenvólvense varias áreas de traballo dentro do propio Modelo como son a comunicación xornalística, a atencón á diversidade de tipo NEE (necesidades educativas especiais) e NEAE (necesidades específicas de apoio educativo), intercambios educativos con centros tanto nacionais como da UE, xornadas de animación á lectura ademais “de actividades destinadas ao conxunto da cidadanía no marco de colaboración entre escola e sociedade”.

Abríronse en moi pouco tempo as portas á inclusión educativa e ao acceso a bolsas para estudos superiores "ademais de reforzar a autoestima coa axuda de premios á dedicación e esforzo convocados pola Xunta".

As DIFERENTES ABORDAXES

Unha das ferramentas de Modelo Burela é a súa Escola de Comunicación, unha iniciativa en colaboración coa radio local Radio Burela (radio educativa) e co Portal Galego dá Lingua (en materia de xornalismo en soporte dixital). A escola de comunicación busca a inclusión de persoas excluídas ou en risco de exclusión, sobre todo entre persoas novas das comunidades inmigrantes. Isto inclúe o reforzo da súa socialización e fomentar entre a audiencia os valores positivos da interculturalidad.

Dentro desta escola de comunicación está o programa “Proxecto Neo” que é “unha intervención destinada á incorporación á cultura galega de persoas que tiveron o galego como primeira lingua (neohablantes). Desde 2012 realízanse emisións para dar a coñecer experiencias de neohablantes e estimular o proceso de aprendizaxe. É, por tanto, unha actividade didáctica que fomenta o traballo en equipo, a responsabilidade individual para realizar traballos e o ensino de lingua, literatura e cultura de forma práctica. Mediante o programa coñécense modelos de incorporación de neohablantes e foméntase a participaciónde mozos e mozas en risco de exclusión.

Outro programa é “Grandes Voces do Noso Mundo” onde se emiten músicas tanto galegas como do mundo lusófono. Nacido baixo a dirección de Marco Pereira Oliveira, este programa concrétase na emisión de música comentada con criterio divulgativo debendo ser música cantada e en algunha variante do galego ou o portugués.

O segundo alicerce de Modelo Burela é o programa educativo de atención á diversidade, traballando con alumnado en situación de fracaso escolar extremos. Se elaborou un protocolo para atender de forma prioritaria a interlocución coas familias, mediación cos servizos sociais e asociacións culturais e atender á educación dos obxectivos curriculares e á metodoloxía didáctica que estea ao nivel real do alumnado, ás veces lonxe dos obxectivos marcados no currículo.

Todo isto permite un intercambio con outros centros de dentro e fóra de Galicia, sobre todo Cataluña e Euskadi, pero tamén do resto de España. Xunto a isto, hai un contacto moi fluído con países anglófonos, francófonos e lusófonos. Sobre o fomento da lectura, Modelo Burela propiciou o encontro entre alumnado e autores con programas monográficos. Por último, as actividades extraescolares e fóra do recinto escolar como o fomento do galego en escritos e fomento de actividades relacionadas. 

En realidade, Modelo Burela é un traballo en conxunto de diversas persoas, entidades e grupos sociais que quixeron demostrar a posibilidade de convivencia entre diferentes culturas á vez que se superan barreiras: lingüísticas, sociais e educativas. En si, é unha forma de activar ao alumnado facéndoo partícipe e á vez responsable da súa formación mediante a interacción coa contorna. "Todo isto permitiu que moitos destes mozos poidan superar a ESO e con posterioridade acceder ao Bacharelato e a ciclos superiores rompendo a barreira dos estudos postobligatorios" sinala Penabade. Actualmente na universidade hai un seis novos estudando.