Así son as tres vacúas españolas máis avanzadas que poden estar listas leste mesmo ano

No Centro de Investigacións Biolóxicas estiman que en cuestión de semanas póidanse empezar a probar as vacinas en persoas. Os científicos esperan que a final de ano haxa unha ou dous en produción tras os resultados moi esperanzadores obtidos en animais.

Laboratorio do Centro Nacional de Biotecnoloxía (CNB-CSIC) 

No Centro de Investigacións Biolóxicas confían en que neste 2021 teremos varias vacinas españolas xa en produción. Prometen vacinas moi estables, capaces de eliminar a transmisión do virus e loitar contra novas variantes.

Nos laboratorios españois trabállase en nove vacinas xa en fase preclínica. Garantir unha boa protección a millóns de persoas en todo o planeta esixe máis dunha vacina. Virólogos e inmunólogos con ampla experiencia previa comezaron moi pronto a desenvolver unha vacina contra o COVID-19 en España.

No CSIC, o maior centro público de investigación española, hai tres proxectos en fase preclínica dirixidos por investigadores que xa pasaron con fartura a idade de xubilación e decidiron volver ao laboratorio ante a emerxencia sanitaria. En universidades, hospitais e outros centros de investigación, seis proxectos máis chegaron tamén á fase preclínica.

Temos tecido científico suficiente como para abordar o deseño e a produción propia de vacinas para non depender de multinacionais estranxeiras. Sabemos que as vacinas aprobadas evitan a enfermidade nos seus síntomas máis graves e teñen, en xeral, unha alta eficacia. Pero aínda non sabemos se eliminan a transmisión do virus en persoas contaxiadas tras a vacinación, polo que son mellorables. Para erradicar a pandemia necesitamos, ademais, eliminar a transmisión. Necesitamos vacinas das chamadas “esterilizantes”.

1) A vacina española que busca evitar a transmisión

O proxecto de Luís Enjuanes e Isabel Soa no Centro Nacional de Biotecnoloxía (CNB-CSIC) é dos máis innovadores. Denomínano “virión sintético” porque, a partir do coronavirus SARS-CoV-2, foron eliminando o máis perigoso do virus, os xenes de virulencia, as armas que ten o virus para infectar as nosas células e danalas e as que lle permiten transmitirse con tanta facilidade. Unha copia perfecta do virus, pero desarmado. Entra, pero non sae.

Luís Enjuanes e Isabel Soa (CNB-CSIC) crearon unha copia perfecta do virus, pero desarmado

Conseguírono mediante técnicas de manipulación xenética e, no laboratorio e en animais de experimentación, os resultados foron moi prometedores. Alta eficacia por xeración de defensas e eliminación do virus grazas a anticorpos creados directamente nas mucosas das vías respiratorias debido á súa administración nasal. É dicir, esta vacina si é esterilizante. Un proxecto que xa ten contactos coa empresa BioNTech para os ensaios clínicos e produción.

Este equipo elabora replicones: cadeas de ARN con capacidade para replicarse na célula hóspede pero non para propagarse dunha célula a outra.

Funcionamento da Vacina de Enjuanes e Soa

Os investigadores esperan contar con modelos animais humanizados (ratos transxénicos que comparten a vía de infección do coronavirus no home) que lles permitan culminar os estudos preclínicos.

Contan coa colaboración de: o CNIO e o CNB (CSIC) para producir liñas de ratos transxénicos que sirvan de modelos para os estudos; e o EMC de Róterdan ou o CISA mencionado antes, para facer estudos en macacos.

2) A vacina que entra nas células máis facilmente

O segundo proxecto de vacina española en fase preclínica diríxeo Mariano Esteban, tamén no CNB. Está baseada nun virus Vaccinia (o que se usou para erradicar as vexigas) moi atenuado, que leva incorporado ADN da proteína S do coronavirus. A vantaxe que ten é que a esta vacina seralle máis fácil acceder ás células que ás vacinas de ARN, e é moi estable.

Demostrou ser 100% efectiva en ratos, e están a preparar a produción en colaboración coa empresa española Biofabri. Os ensaios clínicos en humanos comezarán na primavera e calcúlase que a vacina estará dispoñible a finais deste ano.

Funcionamento vacúa ARN de Mariano Esteban

3) A vacina xenética que se adaptará a as novas variantes

O equipo de Vicente Larraga do Centro de Investigacións Biolóxicas Margarita Salgas (CIB-CSIC) está a desenvolver unha vacina xenética, baseada en ADN recombinante. Larraga e o seu equipo teñen gran experiencia neste tipo de vacinas, xa desenvolveron unha vacina fronte á leishmaniasis canina que se atopa en fase IV, comercializada e en fase de posvigilancia.

En que se basea? Nunha molécula sintética de ADN como vehículo portador do xene da proteína S e doutras proteínas do virus SARS-CoV-2. Unha vez no organismo, o ADN sintético expresarase, producindo as proteínas do virus.

Os ensaios clínicos da vacina do grupo de Mariano Esteban (CNB) comezan esta primavera

Os ensaios en ratos humanizados utilizando a vacina con electroporación, técnica que axuda a que a vacina penetre na célula, foron moi satisfactorios, pois a eficacia foi do 100%. Agora están a probar técnicas máis simples e alcanzables que faciliten a entrada do ADN nas células. Espérase finalizar os estudos preclínicos nunhas semanas, co fin de solicitar á Axencia Española de Medicamentos e Produtos Sanitarios as fases clínicas 1/2 canto antes.

O escalado industrial é un posible pescozo de botella que se liquidou, tanto pola experiencia previa coa vacina para a leishmaniasis canina como pola optimización realizada polo grupo Zendal de forma paralela aos estudos in-vitro e preclínicos. Esta vacina de ADN ten a vantaxe de ser moi estable e, por tanto, non require ultracongelación, facilitando tanto o transporte como a conservación. Outra vantaxe é a facilidade de redeseñar a vacina, en menos dun mes, se non é efectiva ante unha nova variante.

A vacina do equipo de Vicente Larraga (CIB-CSIC) non require ultracongelación, o que facilita o transporte e a loxística