​Diana Quer, faísca dunha xeración feminista na Pobra: “Diana podería ser calquera”

Cando poden quedar horas -mesmo minutos- para o veredicto, Galiciapress regresa á Pobra do Caramiñal para profundar en o impacto que tivo a morte da moza na vida local. Veciños, negocios, Garda Civil, concello... todos ofrecen a súa visión de un dos casos máis mediáticos da última década. Nesta terceira e última entrega dunha serie de reportaxes, despois de analizar a imaxe dada da vila desde os medios de comunicación e o consecuente impacto que sufriu o turismo, relatamos como o caso Diana Quer foi o xerme do feminismo para toda unha xeración de mulleres.

Homenaxe a Diana Quer en Pozuelo de Alarcón | Foto: PP de Madrid

Tres anos, tres meses e uns  días sepárannos, como unha tétrica conta atrás, daquel terrible 22 de agosto de 2016. Hoxe os focos volven centrarse en Diana Quer, a triste protagonista dunha historia que tardou case 500 longas xornadas en resolverse, e José Enrique Abuín Brey, máis coñecido como ‘O Chicle’ e verdugo dunha moza de 18 anos. E, indirectamente, a escena onde transcorreu este macabro suceso volve estar de actualidade: A Pobra do Caramiñal, un municipio con menos de 10.000 habitantes durante nove meses ao ano pero que multiplica exponencialmente o número de veciños coa chegada do verán.

O caso converteu ao municipio barbancés noutro dos actores implicados na historia. Unha sorte de Macondo que fai que a cidade sexa tan importante e influente como as persoas que residen nela. Unha vila pesqueira cuxo nome quedou asociado para sempre a un dos crimes máis horribles e mediáticos da década que deixou unha mancha que aínda emborrona a economía, a imaxe e a mentalidade de todos aqueles que aínda lembran a Diana Quer cando cruzan a Ponte de San Antonio, último punto onde foi vista con vida a moza madrileña.

UN CAMBIO DE MENTALIDADE

A pesar do impacto que puidese ter na economía dos negocios pobrenses, o verdadeiro cambio foi na mentalidade das persoas, especialmente nas mozas, aquelas que eran menores de idade en 2016 ou que acaban de chegar á idade adulta e que sufriron o mesmo proceso que as súas nais experimentaran nos anos oitenta con un crime similar.

“Á miña xeración xa nos marcou no seu día un asasinato nos oitenta, pero mentres que nese caso tocounos como mozos, no de Diana Quer vívelo como nai desde unha perspectiva totalmente distinta, porque xa non é que che poida pasar a ti senón que podería pasarlle ás túas fillas”, comenta Charo Varela, concelleira de Turismo e coordinadora da ‘Rede Lila’ do municipio.

Con todo, desde o goberno municipal restan importancia ao feito de que sucedese na Pobra, xa que só constata que “pode pasar en calquera sitio, por exemplo o caso de Navarra e ‘A Manada’ que tivo unha repercusión a nivel nacional similar”. 

Último lugar no que Diana foi vista con vida

“Ao pasar aquí, poste en garda. Tentas transmitir aos teus fillos que hai que ser moi cauteloso en calquera sitio: aquí, en Santiago de Compostela ou en Tarragona”, di Charo. O alcalde, Xosé Lois Piñeiro, é máis contundente ao afirmar que estes casos “se pasan nun sitio perigoso nin te das conta”, pero o poder mediático deste suceso “é que ocorre nun municipio tranquilo e familiar como este e que non ten problemas graves de violencia”. “Mesmo nun lugar así non te podes confiar”, sentenza.

Sen dúbida, a violencia machista non é unha circunstancia que só ocorra na Pobra, pero ese crime si tivo unha transcendencia máis aló dos límites municipais. “A sensación é que afectou a máis que ao noso municipio, senón a toda a sociedade en xeral co problema da violencia de xénero que agora está máis encima da mesa e o debate sobre a seguridade das nosas fillas cando saen a determinadas horas”, admite a concelleira de Turismo.

TRATAMENTO ESPECIAL?

Pero, e se o que ocorreu nos anos 80 sucedese agora? Tería a mesma repercusión que o caso de Diana Quer? “É difícil sabelo”, responde o alcalde, antes de precisar que os casos son “diferentes” e que nos oitenta “os autores foron detidos inmediatamente” mentres que o culpable da morte de Diana estivo case ano e medio na rúa. “Hai que ter en conta que a familia Quer tiña ao seu alcance unhas relacións nos medios de comunicación moi fortes, onde programas como ‘Sálvame’ mesmo trataron o caso”.

“Tivo un boom a nivel nacional por ser da familia que era”, sosteñen as mozas da vila, que apoian a tese do rexedor. Con todo é interesante comparar este caso con outras desaparicións recentes de mulleres novas en Galicia. O pasado outubro unha muller de 34 anos estivo desaparecida na Coruña durante case 20 días. Obviamente, o despregamento informativo non foi o mesmo.

Nese caso, aínda que a cobertura non foi como a de Diana Quer, hai outros factores que inflúen neses casos, como os indicios que poidan existir ao redor da desaparición. Desde a Garda Civil comentan que existen os denominados ‘Alto Risco’. “Menores de idade, persoas con enfermidades mentais, anciáns…Todos eses casos teñen un tratamento distinto, aínda que todas as desaparicións teñen as súas características e complexidades propias”, apuntan desde a benemérita.

A presenza temperá de Diana Quer nos medios débese a a familia Quer "tiña ao seu alcance unhas relacións nos medios de comunicación moi fortes"

No caso de Diana Quer, con todo, non había ningún indicio nun primeiro momento sobre a causa da desaparición. Co paso dos días e o avance da investigación, a de Diana xa entrou dentro da categoría de desaparicións de Alto Risco. Respecto diso, aos veciños sorprendeulles espertarse e que horas despois da desaparición o municipio xa estivese colonizado polas cámaras de televisión e cun dispositivo de procura xa organizado.

Desde a Garda Civil indican que no pasado si había orde de esperar 24 horas antes de poder denunciar unha desaparición, aínda que esa normativa foi eliminada hai anos. “Pero están a cambiar constantemente e iso pode confundir a moitas persoas que aínda cren que hai que esperar para denunciar unha desaparición”, insisten desde a Garda Civil, que lembran que “as primeiras horas son fundamentais” e o mellor en caso de considerar que unha persoa pode estar desaparecida, e despois de realizar as comprobacións necesarias, é denunciar “canto antes”.

UNHA FAMILIA INFLUÍNTE

Pero a influencia da familia Quer non é un aspecto que debamos pasar por alto. Desde o primeiro día o rostro da moza madrileña ocupou cabeceiras de informativos e portadas de xornais. Os Quer lograron unha presenza nos medios poucas veces vista e a poboación, especialmente os veciños da Pobra, que se lanzou á rúa para buscar a Diana en batidas ao longo e ancho do municipio.

Desde a administración local aseguran que a relación coa familia foi “cordial” e que sempre fixeron o que estivo na súa man “para atender á familia da mellor maneira posible nesas circunstancias”. “Puxemos todos os medios que tiñamos ao alcance, como poñer psicólogos á súa disposición ou organizar batidas”.

Con todo, a medida que foron pasando os días e o caso seguía sen resolverse, desde o concello quixeron "gardar distancias". A pesar do interese da familia en manter viva a loita, desde o goberno local decidiron reducir a súa presenza nos medios xa que “non iamos seguir por esa vía mediática”.

Esa presenza baixo os focos tamén creou división na propia familia Quer, como cando o patriarca cuestionou o papel do feminismo no caso da súa filla. “Onde estaban as feministas cando apareceu o cadáver da miña filla?”, reprochou Juan Carlos Quer despois dunha manifestación feminista pola entrada de VOX no Goberno de Andalucía. Unhas palabras das que se desmarcou Diana López Pinel, quen dixo non compartir a postura do seu exmarido. Desde entón, a fractura entre os pais de Diana Quer acrecentouse ata o punto de non querer estar na mesma sala, como se viu ao comezo do xuízo polo asasinato da nova.

O feminismo tampouco quedou calado ante esa afirmación e reprochou a Juan Carlos Quer que as feministas atopábanse na rúa loitando contra o “terrorismo machista” que acabou coa vida de Diana. "Porque todas somos Diana e queremos que se superen todas as posibilidades de caer nas violencias machistas a mans de maltratadores cara ás mulleres dunha forma aberrante e intolerablemente normalizada na nosa sociedade”, reclamaban os grupos feministas despois de que se achase o cadáver da madrileña. Máis tarde, Juan Carlos Quer viuse obrigado a matizar as súas palabras.  

A REDE LILA

Ese “todas somos Diana” é un sentimento que se estendeu moi rapidamente entre as mozas barbancesas, que se viron reflectidas no caso, como tamén se viron epatadas despois do caso de ‘A Manada’. “Por mor do de Diana tiña medo a ir soa para casa; co de ‘A Manada’ tiña medo a que viñesen tres tíos detrás de min”, comenta unha moza de 24 anos, que recoñece que antes deses casos “podía volver soa a casa mirando o móbil; agora son incapaz”.

A irmá de Diana Quer nunha manifestación feminista

Ademais do medo e a alarma social que xerou un caso tan mediático, a desaparición de Diana tamén supuxo un cambio na mentalidade e a forma de actuar das máis novas, especialmente á hora de relacionarse con homes. Con todo, consideran que isto é “un proceso, unha transformación que sofren a maioría das mozas” derivada da cultura e a sociedade patriarcal na que nos movemos e que é resultante “dun feito puntual”.

Moitas desas mozas son as que agora integran a recentemente creada ‘Rede Lila’, unha iniciativa de voluntarias, reconocibles pola pañoleta lila que as identifica, organizadas para prestar apoio e auxilio ás mulleres que poidan sentirse agredidas ou acosadas e que está coordinada polo goberno municipal. Ademais dunha función disuasoria, as voluntarias da ‘Rede Lila’ buscan tamén ser un punto de información para aqueles que se acheguen a coñecer máis sobre que é e como opera a Rede Lila, principalmente en festas e grandes eventos do municipio.  

Afortunadamente, a creación da ‘Rede Lila’ non responde a un aumento das denuncias de acoso, aínda que “que non aumente non significa que non haxa e que as que poida haber non sexan máis que suficientes”, nin tampouco é unha resposta tardía ao Caso Diana Quer, que aínda que segue moi presente na mente dos pobrenses –“sobre todo das nais”, apuntan os veciños– non é o eixo en torno ao que vira todo canto ocorre na vila.

“Esta aposta responde o momento social existente. Había xente que cuestionaba a necesidade ou a utilidade da ‘Rede Lila’, pero a súa simple presenza xa é significativa: a xente veo, pregúntase por que está aí, achégase e infórmase. Con só velo xa actúa; ten un compoñente sensibilizador case tan importante como atender casos reais, que afortunadamente son poucos e se os hai contamos con xente preparada para atender ás vítimas”, argumenta Charo Varela.

UNHA FAÍSCA NO FEMINISMO

Nese sentido, desde o feminismo tampouco se atreven a cualificar o Caso Diana Quer como o momento clave da loita feminista que foi cobrando forza nos últimos anos. “Diana Quer podería ser calquera de nós”, apostilan dous mozos pobrenses, que admiten que aínda que a desaparición afectoulles “o resto é un proceso natural que iamos vivir si ou si”, aínda que admiten que o caso aumentou a solidariedade entre elas e que o proceso “puido acentuarse tamén polo de Diana”.

“Diana Quer podería ser calquera de nós”, lembran as mozas da Pobra

En realidade, para entendernos, na loita feminista a desaparición de Diana Quer non foi como lanzar unha gran pedra a un estanque e que esas ondas iniciasen a corrente feminista posterior, senón que foi un dos moitos seixos que caeron nese lago e que a base de crear pequenas ondas provocaron un efecto máis constante sobre a superficie da auga, un efecto que aínda chega aos nosos días coas cada vez máis multitudinarias manifestacións feministas.

Con todo, o de Diana non é un xuízo por violencia machista, xa que as características do crime non se corresponden coas que recolle o Código penal para consideralo violencia de xénero, aínda que iso non impide que algúns o cataloguen como tal. “Seguramente lle fagamos un monumento algún día relacionado coa violencia de xénero en xeral”, deslizan desde a alcaldía da Pobra. Con todo, a intención do goberno pobrense non é converter a Diana Quer nunha mártir, senón que sexa unha homenaxe ás tantas vidas cobradas pola secuela da violencia machista.

Acto na Pobra en recordo de Diana Quer

Porque nos guste ou non, Diana Quer é un de tantos nomes que enchen a diario as páxinas de sucesos. Só este ano son 52 nomes máis que engadir xunto ao de Diana. Nais, irmás, fillas, amigas, tías, primas e compañeiras ás que a violencia machista ha arrebatado a vida. Helena, Evelyn, Mari Carmen, Ikka, Sandra, María Pilar, Nicole…mulleres ás que os seus asasinos levaron a protagonizar informativos e portadas de xornais en localidades como Valga, Denia, Agüimes, Vic, Granadilla, Elxe, Villalba ou Alcaser, que o único que comparten coa Pobra do Caramiñal é o horror e a pena dos seus veciños. Unha Pobra que, como o resto de municipios golpeados pola violencia machista, négase a deixar que Diana Quer e todas as mulleres de dentro e fóra do municipio caian no esquecemento.