Protexer o monte: mosaicos verdes e sans fronte a futuras vagas de incendios

Con case 100.000 hectáreas calcinadas tras un mes marcado por incendios forestais de especial complexidade, expertos ven clave "intervir" e "previr" cunha vexetación "máis verde", "máis sa" e "descontinua". Así o trasladou Juan Picos, profesor de Enxeñaría Forestal da Universidade de Vigo, consultado por Europa Press. "Non pode ser que desde Maceda até Chandrexa de Queixa haxa toda unha autoestrada de matogueira sen unha discontinuidad que axude a controlar un incendio", explicou.

Para iso, engade, "pódese recorrer á agricultura", a "gandaría" e, especialmente, "traballos de prevención". "Iso é o que temos que decidir, canto disto podemos facer e como facemos que sexa máis eficaz, é parte do que temos que aprender destes incendios", indicou.

Unha realidade que xa trasladou Picos en ocasións anteriores, convencido da necesidade dun "cambio de paradigma" na prevención de incendios, con iniciativas como "o que os investigadores chaman pastorear o lume". Unha idea que pasa, segundo expuxo, por aproveitar o inverno para realizar queimas controladas de baixa intensidade no monte co fin de evitar que se convertan en incendios "catastróficos" no verán ao ser incontrolables.

Agora, Picos apunta á necesidade de "avaliar" e "aprender disto". "Si de aquí non saímos sabendo máis que antes entón sería un sacrificio en balde", lamentou. E é que, a pesar de que afrouxaron "" os "días intensos" de "catástrofe", "isto aínda non se terminou". "Cambiamos desde hai uns días o ritmo, xa os medios puideron, porque son bos medios, facer coa maior parte dos incendios, pero aínda queda tea que cortar", lembra Picos.

COMBUSTIBLE E O CAMBIO CLIMÁTICO
E, segundo recalcou, foi a colisión de dúas realidades, a "tendencia climática" e a "cantidade de combustible dispoñible" a que contribuíu ao desenvolvemento de "incendios catastróficos". "O cambio climático cociña os ingredientes que lle pomos nun territorio".

Explica que "a vexetación son os ingredientes", pero "o cambio climático cocíñaos" e "prepáraos para o incendio". Unha realidade que xa avanzaba a Aemet ao alertar de que "non hai precedentes" dun 1 ao 20 de agosto "tan cálidos como en 2025", temperaturas que, combinadas cunha biomasa "dispoñible para arder", convértense en elementos "perfectos" para "alimentar" as chamas.

Picos traslada que, despois dun 2024 con ao redor de "2.600 hectáreas calcinadas" e un 2025 no que "un só destes incendios" supuxo quéimaa de "26.000 hectáreas", foi "esta onda de calor" e "estas humidades baixas" as que puxeron "todo o combustible listo para ser ardido". "A vexetación estaba máis ou menos toda, houbo case a mesma progresión de accidentes e a mesma progresión de incendiarios, a diferenza este ano claramente foi climatolóxica", recalca.

COMPORTAMENTO "EXTREMO"
Con brigadistas e veciños que perciben a "sensación de ver toda unha ladeira arder coma se dunha onda tratásese", Juan Picos explica que Galicia experimentou lumes de "comportamento extremo". Un comportamento que se basea, destaca, nunha serie de factores crave: a "velocidade de propagación", a "intensidade" e os "efectos que poden xerar cambios na súa conduta".

Picos explica que canto "máis alta" sexa esa velocidade de propagación "máis difícil" será "#enfrontar ao incendio". Á velocidade, di, súmase a intensidade, é dicir, "canta enerxía ou calor está a desenvolver o incendio". "Ás veces hai demasiada enerxía como para que maquinaria e medios poidan atacar directamente o lume", engade.

E, ademais dos factores anteriores, os medios deben valorar as "turbulencias" ou "comportamentos erráticos" das chamas. "Si é un lume que avanza cara á dereita, cara á esquerda, que fai remolinos, que xera nubes e lánzame focos secundarios é moito máis difícil de predicir", explica.

Tamén o vento, lembra, pode actuar como "impulso" e "meter osíxeno" ao lume. "É como estar a lle dar cun fol á cheminea", aclara. Aínda que nalgúns casos, di, "moitos ventos son causados polos propios incendios" que "acaban xerando convección". "É moi importante asumir que estes incendios tiveron durante moito tempo comportamentos moi extremos, é dicir, foron incendios que excederon a capacidade de enfrontarnos a eles con seguridade e que xeraron moitos problemas para o dispositivo", sinala.

Lembra que en Galicia e, en concreto, na provincia de Ourense a "simultaneidade" de focos provocou unha "fragmentación dos medios". "Iso supón ter menos forza en cada incendio, información máis confusa, brigadas cada vez máis cansas e lumes cada vez máis grandes", aclara. "Cando tivemos que enfrontarnos a un incendio que durou un día en comparación a incendios que duraron 12 días, a complexidade non é 12 veces máis, é case elevado a 12", sinalou.

Un cúmulo de circunstancias que "se vai completando de maneira exponencial". "Funciona como unha mancha de aceite, todos os incendios empezan pequenos, pero cada hora que pasa van aumentando de tamaño e cada vez faise máis difícil controlar o seu perímetro para evitar que avancen", engade.

UNIDADE DE ANÁLISE
Un perímetro que non só controlan os que "combaten as chamas", senón tamén a Unidade de Análise. "Se isto fose unha guerra, alguén ten que estar cos binoculares nun sitio alto mirando que fai o inimigo, esa é a Unidade de Análise nun incendio", explica. Picos aclara que esta unidade se ocupa de "vixiar e analizar" o comportamento do lume e "facer as estratexias e técnicas convenientes". "Saber valorar se aí hai que facer unha devasa, si por aquí hai que pasar coa máquina ou si necesitarase unha motobomba para evitar que o lume cruce unha estrada", recalca.

Trátase dunha unidade "crave" para facer fronte a un "elemento vivo" como é o lume. "O comportamento non é homoxéneo entre incendios, nin no mesmo incendio nun momento dado, nin no mesmo incendio durante varios días, por iso alguén ten que ir tentando predicilo", incide Juan Picos. "Tes, primeiro, que facer que a túa xente traballe con seguridade en sitios onde eles teñen vías de escape e, segundo, que o seu traballo sexa eficaz", engadiu.

E AGORA...
Despois de semanas de incendios, Picos incide en que agora toca "entender as cousas" e "actuar en función do efecto que teña o lume en cada zona". "Non pode ser pechamos o cartafol e á seguinte cousa", engade. Explica que "nalgúns sitios", a vexetación poderá "#recuperar naturalmente", e noutros "haberá que axudar nesa recuperación". Alerta, ademais, de que, ante a posibilidade de choivas, Galicia podería enfrontar a continuación a "problemas de arrastre" de cinza ou, mesmo, de terreo.

"A vexetación cumpre un papel básico de retención de solo, unha vez que esta vexetación se queima, tanto cinzas como terra son susceptibles de ser arrastradas a ríos e xerar problemas ecolóxicos", indicou. Aclara que "xa se están facendo avaliacións" para emprender "labores preparatorios" ou "estabilizadoras nalgunhas áreas". "Nalgún momento sabemos que choverá forte, e nese período aínda a vexetación non se recuperou", advirte.

Para iso, di, é necesario "localizar as áreas máis severamente afectadas" e recorrer a medios como "palla", "acha" ou "troncos cruzados" que "eviten que a auga se acelere moito". "Non se pode facer en 90.000 ou en 100.000 hectáreas, pero si atopamos cales son as que están peor, entón aí estamos a empezar a poder actuar", conclúe.