Galicia en garda ante a gripe aviaria: SERGAS empeza a secuenciar gripe en humanos polo risco de pandemia

A Consellería de Sanidade de Galicia ha implementado un plan de secuenciación xenómica en pacientes hospitalizados por gripe, co obxectivo de identificar posibles mutacións do virus que poidan indicar unha adaptación a humanos. Esta iniciativa xorde ante a propagación do virus da influenza aviaria (H5N1) en aves silvestres e domésticas, e a preocupación pola súa potencial transmisión a persoas.

Galicia ha implementado a rede epidemiolóxica "Vixía 2.0", que permite unha predición máis precisa da evolución de enfermidades infecciosas como a gripe. Esta ferramenta facilita a toma de decisións informadas e a implementación de medidas preventivas axeitadas en tempo real.

Aínda que actualmente non se detectaron contagios en humanos en Galicia, a directora xeral de Saúde Pública da Consellería de Sanidade, Carmen Durán, sinalou que se está vixiando calquera indicio en persoas con gripe que estean en contacto con animais. "Estamos secuenciando todas as gripes que ingresan, especialmente as graves, co obxectivo de analizar variantes ou subvariantes que puidesen adaptar a unha gripe aviaria", afirmou Durán a Faro de Vigo.

Ademais, reforzáronse as medidas de bioseguridad en explotacións avícolas, granxas de visóns e zoológicos. Entre as recomendacións para o público en generali están o lavado exhaustivo de mans e roupa tras o contacto con animais, especialmmente aves.

En caso de sospeita de contaxio en aves, ínstase a informar aos Servizos Veterinarios Oficiais da Consellería do Medio Rural para unha rápida actuación. A colaboración entre as autoridades sanitarias e o sector avícola é crucial para previr a aparición de casos en humanos e evitar unha posible reorganización xenética do virus que poida xerar novos subtipos con potencial pandémico. 

En Galicia, a presenza da gripe aviaria non é nova. Nos últimos anos, detectáronse casos en aves silvestres como gaivotas e mascatos, cos primeiros rexistros en agosto de 2022 en Valdoviño (A Coruña) e Cangas (Pontevedra). 

A isto súmase un brote nunha granxa de visóns en Carral en outubro de 2022, o que evidencia que o virus pode saltar a mamíferos, un paso que aumenta as alarmas. Aínda que o risco para a poboación xeral é baixo e concéntrase en quen traballan con aves ou en granxas, as autoridades non baixan a garda.

A nivel global, o panorama é igualmente tenso. En Estados Unidos, o virus afectou a aves de curral e vacas leiteiras, deixando un morto, mentres que en Reino Unido tamén se reportaron incidencias. Na última semana, medios internacionais destacaron un incremento na vixilancia tras casos esporádicos en traballadores expostos a aves infectadas, como os dous casos asintomáticos detectados en Guadalaxara en 2022, que se atribuíron a contaminación ambiental máis que a infeccións reais.

En resposta, a Xunta declarou Zonas de Especial Vixilancia (ZEV) en áreas con maior incidencia de casos en aves. Estas zonas prohiben concentracións de aves, xa sexan comerciais ou non, e esixen protocolos estritos para evitar que o virus se propague. A medida busca conter unha situación que, aínda que controlada, segue sendo delicada.

A secuenciación como sistema de alerta temperán

A secuenciación xenética converteuse nunha ferramenta crave para a Xunta. Analizando o material xenético dos virus gripais en pacientes graves, os científicos poden detectar marcadores que suxiran unha orixe aviaria, permitindo unha resposta rápida ante calquera cambio no comportamento do patóxeno. " 

O virus aviario non só ameaza pola súa capacidade de infectar, senón pola súa habilidade para transformar. Se se combina cunha gripe humana nunha persoa coinfectada, podería xurdir unha nova cepa con facilidade de transmisión entre humanos, un escenario que os expertos consideran raro pero non imposible. Por iso, a vixilancia en Galicia esténdese a quen estiveron preto de animais, un grupo baixo especial escrutinio.

En Galicia, a gripe aviaria xa logrou saltar a mamíferos polo menos unha vez

Desde 2022, identificáronse varios casos de gripe aviaria en aves silvestres en Galicia, incluíndo:

• En agosto de 2022, dous alcatraces en Cangas e Valdoviño.
• En outubro de 2022, tres alcatraces máis en Camariñas, Ribeira e Ferrol, sumando un total de cinco casos ese ano.
• En maio de 2023, un págao parásito na praia de Orzán, A Coruña.
• En 2023, reportáronse oito casos adicionais, con sete gaivotas e outro págao parásito.
• En 2024, detectáronse máis casos en gaivotas e alcatraces en lugares como Vigo, Moaña, O Grove, Marín, Ordes, Oleiros e outros.

Brote en granxa de visóns:

• En outubro de 2022, confirmouse un brote de gripe aviaria H5N1 nunha granxa de visóns en Carral, A Coruña, probablemente transmitido desde aves silvestres, o que destaca un risco potencial de salto entre especies. Todos os visóns foron sacrificados e o caso xerou alarma na comunidade científica. Galicia presenta un risco engadido, pois é a zona de España con máis granxas de visóns.