O boom da reprodución asistida: “Venden os 40 como os novos 30, pero en medicamento reprodutivo os 40 son os 40"

España, e Galicia en particular, enfróntase a un gran problema a curto e medio prazo: o envellecemento poboacional e as baixas taxas de natalidade. Hai moitos condicionantes que explican estes dous fenómenos, pero a realidade é que cada vez son máis as parellas que deciden esperar a ter estabilidade económica para logo lanzar á maternidade. Coa vida tan cara, é cada vez máis difícil traer nenos ao mundo e poder darlles unha seguridade se a vivenda ou o emprego de calidade seguen sendo inaccesibles. Por iso, as clínicas de reprodución asistida viven hoxe un auténtico boom pois cada vez son máis e máis as parellas que tentan concibir de maneira tradicional pero que non logran quedar embarazados, xa que a algunhas idades as posibilidades de éxito son cada vez máis baixas. 
 

No Equipo Juana Crespo están especializados en atender casos difíciles e o xinecólogo Adolfo de Prados é un dos profesionais que asesora a todas esas parellas que, tras tentalo durante moito tempo, recorren ao medicamento para saber si existen dificultades que descoñecen ou se a reprodución asistida pode ser a mellor opción. Segundo os seus propios estudos, ao redor dunha de cada cinco parellas ten problemas para concibir de forma natural e nos últimos tres anos “está a producirse un incremento do 10% anual” nas consultas para someter a estes tratamentos.
 

“Estamos a separar a idade biolóxica e a idade social. Pospomos a maternidade por moitos motivos e estamos a deixar de embarazarnos na época na que biológicamente deberiámonos/deberiámosnos embarazar, que é durante os 20. Esta forma de pospor o noso proxecto de familia ao final fai que este incremento se basee fundamentalmente en casos de maior complexidade á que estabamos afeitos facía cuestión de 10 anos”, detalla o doutor.
 

Nesa liña, subliña que a información que nos chega hoxe resulta contraditoria, polo menos, a nivel biolóxico: “Véndennos que os 40 son os novos 30, pero en medicamento reprodutivo os 40 son os 40 e os 30 son os 30”. Así, e aínda que resolveron casos complicados en persoas en idades que superan as etapas de maior fertilidade, de Prados puntualiza que cada caso ten as súas propias complexidades e que, ao final, falan de individuos. 

“Máis que falar dun pack de probas que precise unha persoa, falariamos dun estudo acorde ás necesidades desa persoa”, indica, considerando que a calidade dos gametos decrece co paso dos anos, a medida que envellecen os aparellos reprodutores. Por iso, resulta fundamental un cambio social para ser máis previsores e “planificar” a longo prazo, a ollos do xinecólogo.. 

“Se nós temos claro que por motivos sociais, carreira profesional ou o que nós consideremos, queremos pospor a maternidade, temos que planificar o noso proxecto de familia para saber si cando queiramos ser pais, nais, imos ter problemas e iso é o que nos vai a marcar. Temos que preservar, temos que planificar para poder disociar a idade biolóxica de formar unha familia e a idade social á que a queremos facer”,  expón, consciente de que a estabilidade económica é hoxe talvez o principal motivo polo que a idade media da primeira maternidade en España estableceuse hoxe nos 33 anos. En diante, a dificultade de afrontar os tratamentos aumenta, con prezos que varían segundo as características de cada caso, sendo factores como a idade ou a calidade do útero ou o nivel ovárico e seminal os que marcan este aspecto.  

“Xusto alcanzar esta estabilidade económica vainos a supor un incremento no custo de tratamento”, razoa de prados, pois “é mellor planificar e facer unha preserva de ovocitos, é dicir, gardar ovocitos ou facer unha conxelación de seme en caso de vaiamos pospor a maternidade e paternidade máis aló dos 45 anos”.

FALTA INFORMACIÓN E CONCIENCIACIÓN

Neste escenario, tamén se están dando cada vez máis casos de infertilidade a certas idades. “A posibilidade de embarazarnos en casa a partir dos 40 anos é un 5% por mes”, cifra de Prados, á vez que lembra que estamos “expostos a todo o que facemos”. 

Poden influír a dieta ou mesmo o uso dos aparellos electrónicos á hora de concibir? “Pode sumar ou restar, pero non vai ser determinante”, responde o galeno, que recoñece que “a exposición aos aparellos electrónicos afecto, por exemplo, no caso dunha bobada como pode ser levar o teléfono no peto no caso dos varone”, aínda que isto “non vai facer que un seme que está normal convértase nun seme alterado por utilizar isto”. 
 

A pregunta pode resultar mesmo ridícula, pero o certo é que evidencia a falta de información que existe entre a cidadanía nun asunto como a reprodución, sobre o que de Prados lamenta que, a moitos niveis, segue sendo “tabú”. “Falar de infertilidade segue sendo difícil. A xente non se abre ou non expresa os seus problemas de fertilidade como expresa un problema nun xeonllo. Isto fai que ao final se viva todo en casa, en silencio”, critica.
 

“E tamén temos un gran problema a nivel da sociedade, que se está expondo como que a fertilidade é eterna. Non pairamos de ver como xente famosa ten o seu primeiro fillo aos 45, aos 43, aos 48, sen contar realmente todo o que necesitan ou necesitaron facer para chegar aí. Iso dános unha sensación de falsa seguridade ou de confianza extrema nos tratamentos de fertilidade”, abunda sobre ese nivel de “desinformación” que se está dando, pero que aos poucos parece que se corrixe con cada vez máis novos que falan das súas dificultades para concibir, aínda que “aos 28 anos, 30 anos, ninguén se está expondo si aos 40 terá ou non problemas”, posto que as preocupacións nese momento son outras.

O MODELO DA XUNTA, UN MODELO A IMITAR

O certo é que a influencia das celebrities e as redes sociais parece ser moi alta na sociedade actual, pois resulta que para moitas “influs” a súa maternidade converteuse nun evento e até parte do seu proceso de creación de contido. En Equipo Juana Crespo atopan certo perigo nesta clase de publicacións, pois insisten en que “en cada caso os pequenos detalles marcan a diferenza”. 

“Cada parella é única, cada paciente é único, e moitas veces o mostrar ao final o que interesa a cada persoa a través de redes sociais pode levar a xogar en contra e pensar que se esta persoa se embarazou facer un tratamento de fertilidade aos 44 anos, eu con 36 non vou ter ningún problema, pois me espero dous anos máis. E o problema é que cada caso é un mundo, que non sabemos os detalles dese tratamento aos 44 anos e que ao final temos que nós planificar o noso proxecto de familia sen basearnos no que fagan os demais”, sentenza de Prados.

Por este motivo, iniciativas como a que aborda a Xunta  de Galicia cun proxecto pioneiro no que abren a posibilidade para que as galegas de entre 30 e 35 sen patoloxías que afecten á súa fertilidade poidan conxelar óvulos na sanidade pública. Para o xinecólogo é unha proposta “prometedora” que permite facer esa preserva que terá un impacto “beneficioso na sanidade pública e en toda a nosa sociedade”.

“Sendo mozo, vai aforrar custos en tratamentos futuros. O que con 34 anos cústache un tratamento, con 38 pódeche custar tres. Ao final, aínda que algúns poidan pensar que isto é desaproveitar recursos, realmente busca optimizalos. Espero que nos próximos anos o resto de gobernos únanse a esta medida”, confía. Con todo, a maiores, de Prados cre que abrir esa cobertura aos 45 anos “volve xerar esa falsa seguridade de que non importa a idade que teñamos que podemos facer os tratamentos”. 

“Igual que está xenial planificar a fertilidade en xente nova, creo que deberiamos deixar máis claro que a partir dos 40, 41, 42, as posibilidades de éxito redúcense. Hai que informar aos pacientes que non porque a carteira de servizos de sanidade pública inclúe tratamentos aos 45, as posibilidades de éxito son igual que se o fago aos 38”, persiste.

INVESTIGACIÓN E INVESTIMENTO

Por sorte, este é un sector que está en continua innovación, a pesar de ser aínda unha liña de investigación moi nova, tendo en conta que a primeira persoa nadal por fecundación in vitro naceu en 1978, fai menos de 50 anos. “O medicamento reprodutivo ha crecido de maneira exponencial. A día de hoxe fanse cousas que anteriormente nin se expuñan. Estamos a falar de facer tratamentos de medicamento rexenerativo, inxectar plasma con plaquetas con factores de crecemento a nivel ovárico para mellorar a calidade”, refire de Prados, que avanza que proximamente publicarán un artigo onde detallan unha innovación como lograr un embarazo evolutivo “dunha paciente na que extraemos células nai de graxa abdominal e inxectámolas a nivel ovario”.

“Na clínica aprendemos todos os días; cada paciente suponnos un reto”, afirman desde a firma médica, onde ao redor de dúas de cada tres pacientes da consulta “chega tras máis de catro tratamentos fracasados previos”. “Isto obríganos a estar en constante innovación e a intelixencia artificial, por exemplo, estamos a expola para tentar facer unha mellor selección do óvulo no laboratorio. Pero nos movemos máis cara a un medicamento rexenerativo que cara a técnicas de intelixencia artificial”, manifesta.
 

España, o segundo país do mundo en tratamentos de reprodución asistida tras Estados Unidos, é unha potencia neste sentido, sendo un dos líderes mundiais en canto a investigación “grazas á lei de reprodución asistida que nos permite facer moitos tipos de tratamentos”.

“Queda moito por facer”, di de Prados, que no entanto pide que ese diñeiro non vaia só á investigación, senón a “promover a natalidade”. “Fan falta campañas para que a xente entenda e comprenda que os 40 son os 40 e os 30 son os 30 e que biológicamente a idade de embarazarnos era a dos nosos avós que se embarazaban con 20 anos”, gabia, lembrando a importancia que teñen as revisións xinecológico para poder profundar nestes aspectos e para contar con máis información, a fin de evitar que moitos pacientes “cheguen tarde” co desexo de ser pais pois “as taxas de éxitos en clínicas, por desgraza, non son do 100%, xa que non todo é conseguible”.