“Os enfermos que non poden esperar, non esperan, urxencias sempre garante a atención”

Empecemos por algo práctico pero que afecta a todos os que nos achegamos ao CHUS. Por que tantos anos despois segue sendo tan difícil aparcar cerca do hospital? Co acordo entre Concello e Xunta de hai uns meses, vese a luz do tunel ou ao final descarrilará por ser dúas administracións gobernadas por partidos rivais? Por que hai que esperar tanto, a 2026, para, como mínimo, ter o novo aparcadoiro?
 

É un problema  complicado que como compostelán eu tamén o padezo. O fundamental é entender que hai unha dificultade de mobilidade moi importante cara ao hospital. Un hospital da nosa dimensión, que é de referencia para toda a poboación da nosa área sanitaria, pero tamén para outras áreas en moitas especialidades; move moita xente, pacientes, estudantes, investigadores e profesionais. Na xestión dunha infraestrutura deste nivel teñen que estar de acordo as administracións e eu creo que hai que pór en valor que as administracións cheguen a un acordo.  Agora o que tentaremos é que se axilice o máis posible, porque é necesario ese parking; pero tamén é moi importante tamén traballar na mobilidade, na mellora da mobilidade transporte público e outras alternativas.

O mes pasado dixeron adeus ou até logo a 400 alumnos da USC que fixeron prácticas. Son suficientes para atender a demanda de persoal do SERGAS. Cal é a súa postura sobre si en Galicia necesítase unha segunda facultade de medicamento?
 

O fundamental é que os alumnos reciban unha formación axeitada. A formación médica e a formación enfermeira non se ten que facer nos centros sanitarios, compleméntase, e por tanto eu creo que o que é necesario é garantir que os alumnos teñan as mellores opcións.O incremento que houbo na Facultade de Medicina no momento actual, pois require a participación activa de máis hospitais ou máis centros de saúde. Na Facultade de Medicina de Santiago fixeron un esforzo en aumentar o número de prazas, aumentáronse significativamente, é a facultade do Estado que aumentou máis alumnos e iso evidentemente foi un esforzo grande, pero o problema non é tanto nos alumnos que se formen en pregrado -que evidentemente é relevante e por iso aumentouse en Galicia- se non que logo se poidan especializar porque para traballar o sistema público de saúde hai que ser especialista, non vale con ser graduado a medicamento. 

Ese é o reto que todas as administracións deberían abordar,  un problema que é coñecido, e que todo o mundo recoñece, é que hai unha dificultade de obter profesionais. Ademais debemos tentar planificar para saber que vai pasar nos próximos anos, porque evidentemente hai especialidades onde hai xente maior que se vai a xubilar, porque son especialidades que levan máis tempo en marcha. Temos que adecuar o que sae das facultades e o que sae do MIR ás necesidades reais asistenciais.

Esta semana entrevistamos ao doutor Albert Foo  da  Sociedade de Medicamento de Familia e indicou que se van a xubilar nos próximos cinco anos 4.500 médicos rurais en España e non hai non hai substitución xeneracional …
 

Temos un problema. A OMS estima que no ano 2030 vai haber un déficit de 10 millóns de sanitarios no mundo. Isto é un dato moi preocupante, que debe preocuparnos non só en Galicia e en España senón en todo o mundo. Nós, que temos vocación do sistema sanitario público universal, temos que afrontar esa situación. É imprescindible que nos poñamos de acordo todos, coas facultades na formación postgraduada, co Ministerio, que é o responsable do programa MIR e o programa IR de enfermaría -porque tamén hai un problema importante en enfermaría, non só fan falta médicos, tamén fan falta enfermeiras–.  Por tanto, con todo iso temos que planificar o que se necesita. 

Sabemos máis ou menos cando se xubila a xente no sistema público. A xente pódese xubilar a partir dos 65 anos ou antes dependendo das condicións, aínda que aos 65 anos pódese prorrogar de maneira voluntaria. Están a tomarse medidas para que a xente prorrogue, para tentar paliar esta situación de falta de profesionais, como a prórroga en servizo activo até os 70 anos ou a xubilación parcial. 

Temos que  crear  prazas de enfermeiras especialistas en máis especialidades para que nos axuden a traballar de forma máis especializada, o traballo de enfermaría cada vez está a cobrar un papel máis relevante.

Este ano as cifras de retención de MIR  melloraron, di a Xunta, pero segue sendo difícil contratalos unha vez finalizada a súa formación, sobre todo en determinadas especialidades, que estratexias está a desenvolver a área sanitarias para facer máis atractiva a sanidade pública galega a estes profesionais?

Están a tomarse varias medidas. Así, este ano fíxose unha incorporación especial, importante durante o período do verán. Os residentes de último ano este ano acababan  máis tarde do habitual, polo tema da pandemia e habilitouse a súa capacitación como médicos titulados e por tanto podían traballar. Isto axudou moito no período vacacional e agora pretendemos fidelizarlos con vínculos de longa duración, que é o que estamos a ofertar.
 

Tamén se puxo en marcha un programa que se chama substitución xeneracional que é, no ámbito de atención hospitalaria, ver en que especialidades prevense xubilacións nos próximos cinco anos e facer contratos de longa duración para que eses profesionais que terminan a súa especialidade  prolongar a súa estancia connosco durante tres anos, que é unha moi boa oferta laboral e está a ter unha altísima resposta.

Ademais estámonos dotando de prazas en Enfermaría especialista, enfermeiras especialistas en saúde mental, en pediatría e matronas. Temos que tamén ir xerando prazas de especialistas en máis especialidades para que as nosas enfermeiras nos axuden a traballar de forma máis especializada, porque o traballo de enfermaría cada vez está a cobrar un papel máis relevante.

As listas de espera seguen sendo unha preocupación para moitos pacientes. Que accións específicas están a levarse a cabo para reducilas na área sanitaria de Santiago? Especificamente, que medidas tomou a área Sanitaria ante as queixas de hai uns meses das pacientes afectadas por cancro de que tardaban demasiado en chamarlles a revisión para comprobar que, tras o tratamento, non se reproduciu?

O das esperas para as revisións é un tema que sempre é difícil. Unha das cuestións é que no fondo é unha boa noticia que haxa máis persoas en revisión porque isto indica que está a aumentar a supervivencia, pero iso tamén nos dificulta ou nos fai máis difícil o satisfacer as expectativas das revisións.

Xa se tomaron medidas. O primeiro día que cheguei a Santiago, o mesmo día que tomei posesión da área Sanitaria de Santiago O Barbanza, pola tarde reuninme coa Asociación de Pacientes do Chus e aí expomos unha serie de medidas que se viñeron tomando no verán; incrementos de persoal, ordenación dos circuítos, vaise a empezar coa construción unha sala de espera -aínda que o que temos que tentar é minimizar esas esperas-, unha aplicación informática que nos permite a xestión de pacientes mediante unha ordenación global, etc.  Foise mellorando a capacidade de resposta, aínda que temos que seguir traballando porque isto é un traballo a longo prazo.

A sorte é que as pacientes e os pacientes sobreviven máis, as enfermidades se cronifican e temos que acompañalos nese proceso. Ese seguimento é o noso obxectivo fundamental, garantir que as pacientes e os pacientes teñan a revisión que pauta o seu facultativo. Estamos a traballar nesa liña co servizo de Oncoloxía, cos servizos de apoio e tamén coas organizacións de pacientes, proximamente teremos unha reunión para informarlles das cousas que viñemos facendo e pór en valor os resultados. Sempre queremos facelo mellor, temos que seguir mellorando, pero bo a situación mellorou. Aínda así, non podemos estar satisfeitos mentres que unha paciente ou un paciente teña unhas expectativas que non se cumpren.

A  xente que non pode esperar, non espera, no sentido que as urxencias sempre garanten atención nos procesos graves

A atención primaria é un alicerce fundamental do sistema sanitario. Vostede, precisamente, é especialista nesta materia. Que plans hai para reforzar este nivel asistencial na área de Santiago? Como é posible que un médico de familia teña sete minutos para atender a cada paciente?

Hai tempos que son de referencia. Hai un consenso en que se foi mellorando tamén nas axendas de calidade, que permiten ter unha certa folgura nas axendas. Si é certo -e non o imos a negar- que incide moito nesta situación a falta de profesionais; cando unha médico falta, outro atende á súa cota. 

Sobre a duración, non todas as consultas son iguais. Evidentemente os profesionais poden optar por modificar os ocos, segundo a necesidade asistencial do paciente e iso é o que se chama axendas de calidade, que pretenden adaptar unha estrutura máis digamos xenérica á realidade de cada paciente.

O que nos debe preocupar hoxe, o que temos que trasladar a poboación é que a xente que non pode esperar, non espera, no sentido que as urxencias sempre garanten atención nos procesos graves.  Ademais, atendemos non por orde de chegada, senón por orde de gravidade. Iso pois está a ver nos resultados que estamos a ter.  

Temos que ser claros, hai unha realidade que é a dificultade de captar sanitarios. O que temos que facer é traballar todas as administracións xuntas para resolvelo, no canto de estar a discutir de quen ten a culpa.

Nesta problemática, o argumento da Xunta é que non hai médicos de familia suficientes porque o Estado non convoca prazas suficientes. O Estado di que non convoca máis prazas porque non hai titores suficientes para eses MIR. Sindicatos e colexios din que a raíz do problema é que durante os anos dos recortes a Xunta non incorporou a suficiente sanitarios novos e que o persoal se foi envellecendo até tal punto que agora é materialmente imposible liquidar o problema nuns poucos anos. Temos, ademais, unha poboación cada vez máis vella, polo que cada vez demanda máis coidados sanitarios. Parece un escenario de pesadelo, con previsións ademais dun incremento de citas dun 15% para o próximo ano. Parece un escenario de pesadelo …

Non é un escenario fácil, pero tamén é o noso traballo valorar as situacións e achegar solucións. Non debería dubidar ninguén que hai un problema de falta de efectivos, sobre todo co dato que daba antes de que se vai a xubilar moita xente. Nos últimos tempos, o Plan de Atención Primaria púxose en marcha e creáronse moitas prazas en Atención Primaria. Eu creo que os cocientes que temos en Galicia e na nosa área sanitaria son máis baixas das que se recomenda, que son unhas 1.500 persoas vinculadas a cada grupo de Atención Primaria,  en xeral estamos por baixo desa media, aínda que pode haber algún caso que non o sexa así e tamén o recoñezo.

Nese sentido, cando os cocientes son altos, por exemplo no  centro de saúde Milladoiro  acábase de incorporar unha praza de médico; algo que vai na liña de tentar reforzar o persoal, sabendo que non hai recursos indefinidos, dicir o contrario non é xusto cos pacientes. Temos que ser claros, hai unha realidade que é a dificultade de ter profesionais. O que temos que facer é traballar todas as administracións xuntas para resolvelo, no canto de estar a discutir de quen ten a culpa. O noso papel é dicir o que se necesita e planificar os recursos humanos cun Plan de Ordenación, 

saber cales son as xubilacións e cales son as necesidades. 

Galicia é unha das rexións do mundo con máis esperanza de vida, isto pon en valor o noso sistema sanitario.

O mesmo coa poboación, temos que saber que a poboación está a envellecer. Iso é unha boa noticia, a esperanza de vida media en Galicia é das máis altas do mundo, estamos en 83 anos, que é unha esperanza de vida media moi alta. Iso supón que as persoas sobreviven máis, pero tamén teñen máis problemas e durante máis tempo poden ter problemas de saúde. O reto é traballar fundamentalmente en dar resposta a ese novo perfil de paciente e aí xoga un papel importante a enfermaría.

Tamén expor unha maior orientación cara aos coidados, que coidemos aos pacientes e que os propios pacientes coiden a súa saúde e que entre todos consigamos que un nivel medio de saúde dos pacientes que se corresponda coa esperanza de vida media que en Galicia, que insisto é unha das rexións do mundo con maior vida media, o cal tamén pon en valor o sistema sanitario que temos.

Con listas de espera en medicamento de familia que a miúdo superan a semana, a moitos pacientes non queda outra que acabar en urxencias hospitalarias. Isto contribúe a que se experimenten episodios de atasco en urxencias periodicamente, especialmente no inverno. Cada poucos meses, ás veces varias veces ao mes, chégannos ás medios denuncias de ducias de pacientes con ingreso asinado pero que están a esperar nos corredores, ás veces horas ou mesmo días. Por que se repiten unha e outra vez estes episodios? En teoría, non é por falta de espazo. É por falta de persoal suficiente para atendelos en planta?

Bo, cando algo é complexo, non hai unha única causa que o explique. Hai un problema de espazo, innegablemente, e de camas. Este hospital está inmerso nun plan director que pretende aumentar o número de camas para dúas cuestións, primeiro mellorar a habitabilidade, digamos mellorar o confort dos pacientes, porque pretendemos que haxa máis habitacións individuais e máis habitacións dobres. A segunda cuestión é a ampliación das urxencias.
 

Eu fun médico de urxencias. Traballei nun servizo de urxencias e sei que hai momentos nos que hai unha maior afluencia. Os servizos de urxencias teñen que ser elásticos, por exemplo en Santiago pois houbo un momento moi crítico co accidente do Alvia e moveuse todo o hospital para dar resposta a unha situación de moita demanda, que pode repetir noutros accidentes .

A vacinación demostrou fehacientemente na pandemia que diminúe a morbilidad, salva vidas e por tanto hai moitos grupos de risco que teñen que ter claro que a vacina é unha ferramenta moi boa para non ter problemas ou non ter problemas serios

 

O que temos que facer é ser máis dinámicos e adaptarnos á demanda, temos que traballar máis neste aspecto. De face ao inverno traballamos nun plan de continxencia porque sabemos que o inverno hai maior frecuencia de enfermidades respiratorias en persoas sobre todo maiores, que se poden complicar máis, por iso é súper importante a vacinación. 

A vacinación demostrou fehacientemente na pandemia que diminúe a morbilidad, salva vidas e por tanto hai moitos grupos de risco que teñen que ter claro que a vacina é unha ferramenta moi boa para non ter problemas ou non ter problemas serios. Esta semana empezamos coa campaña de vacinación en grandes recintos, pero xa vacinamos en centros de saúde, a algúns maiores a domicilio, etc.

Temos que anticiparnos ás situacións e dar resposta a un problema estrutural, fundamentalmente de camas tamén.  Nós temos unha relación moi transparente e temos os datos da hospitalización, que son accesibles na web.  Iso si, a xente ten que entender que haxa camas buxán en pediatría, por exemplo, ou en psiquiatría non significa que poidan ser usadas para unha persoa que, por exemplo, ten unha dor abdominal. Fai falta pedagoxía, ás veces non explicamos as cousas e a xente pode non entendelas. O que quero tamén é pór en valor o traballo dos profesionale que no seu día a día traballan intensamente para  axudar a resolver todos estas situacións.

 As terapias CART contra o cancro teñen uns resultados espectaculares e a morbilidad de patoloxías como mieloma múltiple cambiou radicalmente

Falando por fin dun tema esperanzador É a xenética a bala de prata que pode liquidar os problemas inevitables  nos sistemas sanitarios de sociedades cada vez máis envellecidas? 

Sen ningunha dúbida as terapias CART teñen uns resultados espectaculares e a morbilidad de patoloxías como mieloma múltiple cambiou radicalmente. É nova, pero o noso hospital leva aplicando desde hai tempo cuns moi bos resultados no número de pacientes,  que se irá ampliando.  Somos referencia para CART  pediátrico e por tanto aí temos unha gran baza e o que é tamén é relevante. 

Ademais, o centro de produción de fármacos CAR-T está na área sanitaria de Santiago e por tanto para nós é unha gran oportunidade. Temos grandísimos profesionais nos ámbitos das terapias avanzadas, temos liñas de investigación moi potentes, que é unha dos acenos de identidade a nosa área sanitaria. a investigación temos un centro de investigación que para a poboación que somos polo menos na cidade de Santiago ou na área sanitaria, pois somos do cinco mellores centros de investigación institutos de investigación de España iso pon moito en valor os profesionais que temos, temos sinerxías moi importantes coa universidade e tamén. 

Tamén temos un ciclotrón , único ciclotrón que está en hospital público, que fai que poidamos producir fármacos radiolóxicos. Debemos pór estes avances a disposición dos nosos pacientes neste caso non só de Santiago e Barbanza senón do conxunto de Galicia .