O humor é unha arma feminista ou como rir do patriarcado na súa cara

O Centro Interdisciplinario de Investigacións Feministas e de Estudos de Xénero (CIFEX) da USC, a Universidade Complutense de Madrid e o Middlebury College desenvolveron durante dúas xornadas unha serie de encontros sobre humor e feminismo. Este Primeiro Congreso Internacional sobre Feminismos e Humor, 'Humor-Sofías' contou ademais co financiamento da Deputación dá Coruña. A finalidade deste congreso era mostrar como o humor tamén pode ser unha ferramenta contra o machismo. Isto tendo en conta que, do mesmo xeito que outras expresións como a comedia, o chiste ou as “gracietas” foron “monopolio” das voces masculinas. Así, durante longo tempo o humor serviu para satirizar, caricaturizar e estereotipar ás mulleres facendo burla do seu físico ou da súa maternidade mesmo. Por iso este primeiro congreso foi unha primeira porta aberta á experiencia da risa como arma de rebelión desde o feminismo e a igualdade.
 

UN CONGRESO SOBRE HUMOR FEMINISTA?

Si, as feministas tamén saben facer humor. Iso quixeron demostrar as organizadoras deste congreso Saleta de Salvador, Marta Pérez Pereiro, Yolanda Martínez e Laura Lesta, todas investigadoras e docentes na USC. E ademais, pódese facer humor feminista “interseccional”, é dicir, que afecte á muller non só desde a súa condición como tal senón que ademais se lle engaden outros factores.

Isto último púidose demostrar coa intervención da humorista ecuatoguineana Asaari Bibang. Sobre ela, tal como explican Saleta de Salvador e Yolanda Martínez “recaen os condicionantes de xénero, raza e clase”. Todos os estereotipos ao redor destes condicionantes poden ser revertidos e utilizados contra as sociedades prejuiciosas e patriarcais.

“O humor é unha arma poderosa, sobre todo desde os grupos oprimidos como as mulleres” sinala Yolanda Matínez. “Ademais, os feminismos reflexionan sobre o humor e o seu uso desde a subvertividad, desde as marxes”. Este uso desde as marxes significa usalo fóra dos “canons” establecidos para o humor estereotipado e discriminatorio contra a muller. “As feministas temos sentido do humor pero non aceptamos o humor que se fai contra a muller”.

A objetualización foi un dos lugares comúns máis utilizados polos humoristas, aplastantemente homes. “O feminismo foi o movemento que máis puxo en práctica a parodia e o humor” resalta Martínez. Quizá isto pode estar detrás de actitudes por parte de empresarios do espectáculo dando escusas como “as mulleres teñen menos graza” para non contratar humoristas femininas. 

MARXES E RESISTENCIA

Unha das intervencións estivo a cargo de Catherine Barbour, do Trinity College, que ofreceu o relatorio 'Killjoys’ divertidas: Humor e vinganza non audiovisual galego feminista'. Nesta intervención púxose en claro que dentro do audiovisual creado en Galicia faltan mulleres e, sobre todo, que se aborde a temática de xénero. Por iso, Barbour falou dun audiovisual tamén nacido nas marxes do “mainstream” patriarcal e branco. 

Por outra banda, o desenvolvemento de varias mesas con comunicacións sobre humor en imaxes e risas dixitais, mostrou como si se pode desenvolver un humor feminista e intelixente a partir de diferentes propostas cuxo obxectivo é a demostración de que si é posible o humor feito por mulleres en todos os formatos posibles. 
 

En definitiva, as organizadoras quixeron argumentar que o humor se pode entender desde diversos ángulos, o que inclúe a perspectiva de xénero, pero tamén a superioridade e a resistencia, punto este último sobre o que virou boa parte do congreso. O humor como resistencia contra unha sociedade dominantemente masculina.