Un milleiro de empregos en vías de extinción ante a decadencia das granxas de visóns en Galicia

A paisaxe económica do rural galego está a experimentar unha transformación silenciosa pero inexorable nun dos seus nichos máis controvertidos e, á vez, arraigados. A industria da pel, que durante décadas tivo nesta comunidade autónoma o seu principal bastión nacional, atravesa horas baixas. Segundo os datos máis recentes facilitados por entidades conservacionistas e cruzados coas cifras do sector, a actividade está a contraerse a un ritmo vertixinoso.

Se fai apenas un lustro o mapa galego contaba cunha rede sólida de infraestruturas dedicadas á cría de visón americano, o panorama actual debuxa un escenario de repregamento, onde a drástica redución do 37% das instalacións operativas marca unha tendencia que moitos analistas consideran irreversible.

Esta diminución non é froito da casualidade, senón a consecuencia directa dun cambio profundo na mentalidade dos consumidores e nas estratexias das grandes firmas de moda. A demanda global de peles naturais sufriu unha freada considerable, impulsada por unha sociedade cada vez máis exixente co trato ético aos animais. 

Organizacións como a Fundación Franz Weber (FFW) han posto cifras a este declive, sinalando que das 35 granxas que funcionaban a pleno rendemento en 2020, hoxe apenas resisten 22. Este cambio de paradigma ético golpeou a liña de flotación do negocio.

Con todo, reducir este fenómeno a unha simple vitoria do ecoloxismo sería simplificar unha realidade económica e social moito máis complexa. Detrás das frías estatísticas de peches e das celebracións da ONG, existe un tecido humano que observa con preocupación o seu porvir. 

A industria peletera non é unha actividade residual en termos laborais; o seu peso é significativo en comarcas moi concretas da Coruña e o norte de Pontevedra. A principios de década, estimábase que o sector sostén preto de 1.200 postos de traballo directos na comunidade .

 A comunidade concentra máis do 80% da produción peletera de toda España, converter no epicentro da produción nacional de pel de visón. A provincia da Coruña aglutina a inmensa maioría destas explotacións, seguida a certa distancia por Pontevedra e Lugo. Para moitos municipios, estas naves non son lugares polémicos, senón centros de traballo que xeran riqueza local e dinamizan a economía a través de servizos veterinarios, loxística, alimentación animal e mantemento de instalacións.

O seu mercado non está na tenda da esquina, senón nas grandes capitais do luxo internacional. O produto que sae das granxas galegas é unha mercadoría de alto valor engadido que se exporta case na súa totalidade. O destino final destas peles adoita decidir en prestixiosas poxas internacionais celebradas en cidades como Copenhague ou Helsinqui, onde a calidade do visón criado en Galicia gozou historicamente dunha excelente reputación. Este desconexión entre o lugar de produción e o de consumo permitiu ao sector sobrevivir durante anos a pesar da crecente impopularidade das peles en España.

No entanto, a incerteza actual expón un dilema de difícil solución para a administración autonómica e nacional. O peche destas empresas non só implica a perda de postos directos, senón que ameaza con arrastrar a toda unha industria auxiliar. O gran interrogante que se abre agora é como xestionar o futuro incerto das familias que dedicaron a súa vida a este oficio. As granxas realizaron investimentos millonarios nos últimos tempos para adaptar a normativas europeas cada vez máis estritas, e un peche abrupto sen un plan de compensación ou reconversión industrial podería supor un drama económico para centos de fogares galegos.

A sombra das zoonosis e o impacto ambiental

Máis aló das cifras económicas, o debate sobre as granxas de visóns cobrou unha nova dimensión tras a crise sanitaria mundial desatada polo coronavirus.

A Fundación Franz Weber e outros colectivos intensificaron as súas advertencias sobre os riscos biolóxicos inherentes a estas instalacións. A concentración de miles de animais xeneticamente similares en espazos reducidos revelouse como un caldo de cultivo potencial para a transmisión de enfermidades. A ameaza de zoonosis —enfermidades que saltan de animais a humanos— deixou de ser unha teoría para converter nunha realidade palpable durante a pandemia de Covid-19, cando se detectaron numerosos brotes de coronavirus en granxas galegas que obrigaron ao sacrificio masivo de animais.

A este historial sanitario súmase o detección de gripe aviaria en 2023 nunha explotación de Carral, un evento que acendeu todas as alarmas nas consellerías de Sanidade e Medio Rural. Para os detractores da industria, estes episodios demostran que as medidas de bioseguridad, por moi estritas que sexan sobre o papel, son insuficientes na práctica. 

Ademais do risco vírico, existe unha preocupación constante polo impacto ecolóxico. O visón americano é unha especie exótica invasora moi agresiva, e as fugas accidentais representan un perigo mortal para a biodiversidade autóctona, afectando gravemente á fauna dos ríos galegos e mesmo alcanzando espazos protexidos como o Parque Nacional das Illas Atlánticas.

Desde a perspectiva da Fundación Franz Weber, a continuidade destas explotacións é insosteible non só por ética, senón por saúde pública. Denuncian que estas granxas contaminan solos e acuíferos, e describen as instalacións como lugares con condicións de hacinamiento que facilitan a mutación de patóxenos. Segundo os seus argumentos, manter operativas estas infraestruturas equivale a manter activos reservorios viroso que poderían detonar futuras pandemias, unha visión que choca frontalmente coa defensa que fan os produtores sobre os seus protocolos de hixiene e control veterinario.

2030: Unha data límite no horizonte

O reloxo corre en contra do sector peletero galego. O Goberno central, aliñado coas tendencias que imperan no norte de Europa, puxo sobre a mesa un horizonte temporal que soa a sentenza: o ano 2030. A Lei de Benestar Animal e as directrices que se cociñan en Bruxelas apuntan cara a un peche definitivo para 2030 da cría de animais con fins exclusivamente peleteros. Esta data límite non é un capricho lexislativo, senón a resposta a unha iniciativa cidadá europea, "Fur Free Europe", que solicitou máis dun millón de firmas esixindo o fin desta industria en todo o territorio da Unión.

Neste contexto de cambio, o posicionamento dos grandes referentes empresariais de Galicia foi determinante. O grupo Inditex, buque insignia da economía galega con sede en Arteixo, hai anos que decidiu desvincular totalmente do uso de peles animais. A súa adhesión ao programa "Fur Free Retailer" e a súa política libre de peles envían unha mensaxe poderosa ao mercado: o futuro da moda non pasa polo despellejamiento animal. Cando xigantes como Inditex, Adidas ou H&M dan as costas a unha materia prima, a viabilidade comercial de tantas granxas en Galicia queda ferida de morte, independentemente da lexislación.

Pola súa banda, a Xunta de Galicia móvese nun terreo pantanoso, tentando equilibrar o cumprimento das normativas estatais e europeas coa defensa dun sector produtivo legal e regulado. As asociacións de criadores deféndense alegando que cumpren escrupulosamente coas normativas de benestar animal máis exixentes do mundo e que os seus animais reciben un trato profesional e coidado. Argumentan que prohibir a produción en Europa só servirá para trasladar o negocio a países con lexislacións moito máis laxas e peores condicións para os animais, sen que iso reduza a demanda de peles nos mercados de luxo asiáticos ou rusos. 

A conclusión lóxica á que apuntan todos os indicadores é que Galicia se encamiña cara a un modelo produtivo libre de granxas de visóns. A urxencia agora reside na capacidade das institucións para xerar alternativas laborais viables para eses miles de traballadores que poden perder o seu emprego nunhas zonas rurais nas que, ademais, non adoita haber moitas alternativas.