Pagar moito menos polo lixo é posible, só hai que reciclar ben; lembra SOGAMA

A polémica polo encarecemento da xestión de residuos non é nova, pero alcanzou un punto álxido nas últimas semanas. Varios municipios empezaron   a subir o recibo do lixo aos seus contribuíntes. A medida, como era de esperar, suscitou polémica.  

Este conflito pon sobre a mesa o complexo equilibrio entre a responsabilidade municipal na xestión de residuos, os custos do tratamento e a capacidade económica das familias. É neste caldeado ambiente onde Sogama decidiu mover ficha, explicando con cifras a súa visión da solución.

A compañía pública desglosan as claves económicas que sustentan o seu argumento. A estratexia baséase en dous alicerces fundamentais: por unha banda, reducir ao máximo a cantidade de lixo que se xera nos fogares e, por outro, separar de forma meticulosa cada tipo de residuo no colector correspondente. Segundo Sogama, a correcta aplicación destes principios é a única vía para que as arcas municipais, e por extensión os veciños, vexan unha redución substancial no desembolso final por este servizo esencial. 

A abismal diferenza económica entre o colector marrón e o negro

O argumento máis contundente de Sogama reside na diferenza de prezo que aplica ao tratamento das distintas fraccións de lixo. Mentres que a xestión dos residuos depositados correctamente nos colectores amarelo (envases lixeiros), azul (papel e cartón) e verde (vidro) é completamente gratuíta para os concellos, o custo concéntrase no lixo orgánico e, sobre todo, na fracción resto.

 De feito, os municipios non só non pagan pola recollida selectiva de envases, papel e vidro, senón que ademais perciben ingresos por parte das entidades responsables da súa posterior reciclaxe, un beneficio que a miúdo pasa desapercibido.

A verdadeira batalla económica líbrase entre o colector marrón, destinado á materia orgánica, e o colector negro ou verde escuro, o xenérico para todo aquilo que non se pode reciclar. Para o ano 2025, o canon fixado para a bolsa marrón é de 51,40 euros por tonelada. En cambio, o custo da bolsa negra elévase até os 83 euros por tonelada, a condición de que os concellos cumpran con certos requisitos de redución e reciclaxe. 

Esta diferenza de 31,6 euros por tonelada non é casual; responde a un incentivo deliberado do goberno galego -principal accionista de SOGAMA, 51%, xunto con Natu- para fomentar activamente que os municipios se impliquen na recollida e compostaxe dos biorresiduos, unha directriz crave nas políticas medioambientais europeas.

Para facilitar esta transición, e a pesar de que a xestión de residuos é unha competencia estritamente municipal, a Xunta de Galicia encargou a Sogama a creación dunha potente rede de infraestruturas. Destinouse un investimento de 45 millóns de euros, dos cales 30 millóns proveñen dos Fondos REACT-#UE da Unión Europea, para construír 17 instalacións. Esta rede inclúe catro modernas plantas de compostaxe (situadas en Cervo, Cerceda, Vilanova de Arousa e Verín) e trece plantas de transferencia de apoyou, deseñadas para asegurar que a práctica totalidade dos concellos adheridos ao modelo Sogama dispoñan dunha instalación para tratar as súas biorresiduos a menos de 50 quilómetros de distancia.

A verdadeira orixe do sobrecusto: máis do 68% da bolsa negra é reciclable

A análise da composición do lixo que chega ás súas instalacións é a proba que esgrime Sogama para demostrar a enorme marxe de mellora existente. Segundo os seus estudos, a bolsa negra que reciben os concellos está lonxe de ser un cúmulo de refugallos non aproveitables. A realidade é que só un 31,2% do seu contido corresponde á fracción resto, é dicir, a materiais que verdadeiramente non se poden reciclar. O 68,8% restante está composto por materiais que deberían ser depositados noutros colectores, o que revela un grave déficit na separación que realizan os fogares.

As cifras son reveladoras: un 33,6% da bolsa xenérica está formada por biorresiduos, materia orgánica que debería ir ao colector marrón para ser convertida en compost. Un 18% adicional está composto por envases lixeiros, papel, cartón e vidro, residuos cuxo destino correcto son os colectores amarelo, azul e verde, e cuxa xestión, como se mencionou, é gratuíta. Aínda por riba, un 17% corresponde a téxtiles/téxtís, madeira ou pequenos cascallos, materiais que terían que ser canalizados a través de colectores específicos nos puntos limpos municipais.

Se os cidadáns separasen correctamente e na bolsa negra só acabase ese 31,2% de material non reciclable, o impacto económico sería directo e inmediato. Sogama calcula que, nese escenario ideal, os concellos poderían ver reducida a factura que pagan pola xestión desta fracción nun 48%. Este aforro potencial é o que podería frear a escalada dos recibos que pagan os veciños e desactivar os conflitos sociais que están a xurdir en distintos puntos de Galicia.

Un canon con bonificacións polo compromiso ambiental

Para entender a factura final, é crucial coñecer a estrutura do canon de Sogama. Para o ano 2025, a tarifa xenérica para a bolsa negra estableceuse en 108 euros por tonelada. Con todo, esta cifra pode diminuír considerablemente. Os concellos que o solicitaron en prazo poden acoller a unha rebaixa que sitúa o prezo en 95 euros por tonelada se cumpren un de dous requisitos: ou ben diminúen a súa produción total de residuos nun 1% respecto ao ano anterior, ou ben incrementan a recollida da bolsa amarela ou marrón nun mínimo do 3%.

Adicionalmente, existe unha segunda bonificación. Tendo en conta a achega que a Xunta de Galicia realiza aos concellos a través do Fondo Ambiental, que ascende a 12 euros por tonelada, o canon final da bolsa negra pode ver minorado até os 83 euros por tonelada mencionados anteriormente. É esta cifra, a máis reducida posible, a que Sogama utiliza para comparala co custo do tratamento da materia orgánica e evidenciar o beneficio de separar correctamente.

En definitiva, a postura de Sogama traslada a responsabilidade de forma compartida. Por unha banda, sinala á cidadanía como actor crave para que, cun xesto tan sinxelo como separar o lixo en casa, póidase conseguir un aforro moi significativo. Por outro, interpela aos concellos, que non só teñen a competencia da recollida, senón tamén o deber de implementar sistemas eficientes e, sobre todo, de lanzar campañas de concienciación efectivas que expliquen aos veciños a importancia ambiental e económica da súa colaboración.