O himno galego cumpre 118 anos pendente de restaurar a súa letra coa RAG favorable aos cambios

O Himno de Galicia celebra este sábado o 118 aniversario desde que, por vez primeira, o 20 de decembro de 1907, foi interpretado en público no Teatro do Centro Galego da Habana. Foi esta a data na que a diáspora en Cuba homenaxeou a Pascual Veiga, autor da música que acompaña ao poema 'Vos Piñeiros' de Eduardo Pondal. Máis dun século despois na Cámara autonómica analízase a posibilidade de restaurar a súa letra e a Real Academia Galega (#RAG) avala algúns "retoques".

Aínda que a de 1907 é a data de referencia e conmemoración por tratar da primeira vez que resoou como tal en público, a orixe do tema, que analizan con profusión o catedrático Manuel Ferreiro e o musicólogo Fernando López-Acuña no estudo 'Himno. Historia, texto e música' está nun certame musical organizado en 1890, que buscaba premiar á mellor Marcha Rexional Galega que puxese melodía ao poema 'Vos Piñeiros'.

Este estudo socio-histórico, publicado en 2007, analiza o nacemento, expansión e consolidación do poema 'Vos Piñeiros', coa música de Veiga, como himno galego, "en directa competencia con outras propostas hímnicas"; e tamén, como certifica o extracto do mesmo recolleito pola Universidade dá Coruña, "o proceso de deturpación textual (e as súas causas) que sufriu historicamente".

Precisamente, o 118 aniversario do Himno chega cunha comisión especial de estudo en marcha no Parlamento de Galicia para decidir sobre a posible reforma da súa letra.

O seu plan de traballo foi aprobado, sen votos en contra, o pasado mes de setembro, e contemplaba a recompilación diversa de documentación, así como comparecencias, entre outras a do citado Manuel Ferreiro, quen ademais de ser especialista na obra de Eduardo Pondal, encargouse no seu día de defender a iniciativa lexislativa popular (ILP) que instaba a restaurar a súa letra e que non saíu adiante en 2023, co compromiso de que se impulsaría unha comisión para activar o asunto.

En todo caso, na presentación desta ILP promovida por Vía Galega e Galiza Cultura, Ferreiro explicou que houbo xa varios intentos de acomodar o texto legal ao "texto real" escrito por Pondal, desde 1996, ao redor de 2002 e en 2017-2018.

"ERROS" ACUMULADOS
Pondal era no século XIX, segundo o que é un dos seus principais estudiosos, "o gran poeta nacional do momento". Escribiu o texto ao que Veiga púxolle música e que, a partir de 1907, na Habana foi adoptado como himno galego e progresivamente asumido socialmente.

Pero o feito de que esta "institucionalización" partise da Habana é o que explica que o texto se difundise na capital de Cuba, en revistas e outros medios lonxe de Galicia e que, a pesar da conexión coa emigración, houbese "adherencias textuais" que "non se correspondían" co que Pondal escribira.

Ferreiro explicou tanto no impulso inicial da iniciativa como no Parlamento que o texto foi impreso e difundido en medios múltiples e os "erros" continuáronse acumulando. "O propio autor, en 1913, xa moi ancián escribíalle a Fontenla Leal, o gran promotor do himno na Habana para dicirlle que o texto tiña incorrecciones e que había que cambialas", defendeu.

No foco estaban castellanismos e 'hiperenxebrismos' como rouco/rouco ou iñorantes (escribiuse ignorantes, na forma orixinal), así como a deturpación da expresión orixinal por un "proceso de banalización textual", pasando de 'clan' --poboo-- a 'chan' --solo--.

INFORME DA RAG EN NOVEMBRO
Á espera de que outras institucións que tamén foron apeladas pronúnciense --como o Consello da Cultura Galega e o Instituto de Estudos Galegos Pai Sarmiento--, a Real Academia Galega (#RAG) enviou un informe á Cámara o pasado mes de novembro (a súa data de rexistro é do día 20 dese mes) no que propón uns 15 cambios en palabras e signos de puntuación, algúns (aínda que non todos) coincidentes cos que no seu día reivindicaba a ILP que non saíu adiante.

A RAG considera que a iniciativa de reforma debe ser considerada "seriamente" porque chega precedida dun estudo "rigoroso, documentado e correctamente argumentado no aspecto filolóxico". Engade que, en todo caso, as modificacións na letra "non implicarían máis que retoques mínimos na mesma e na súa maioría" virían coincidir " coas formas normais do galego actual".

Devandito iso, precisa que o cambio da letra do himno non debe ser abordada só "como exercicio de crítica filolóxica, senón nunha perspectiva máis ampla", dado que leva máis dun século difundir e así o aprende "un sector significativo da cidadanía".

É máis, fai fincapé en que "non sería razoable ignorar que as modificacións" que o poema de Pondal experimentou ao converterse en himno non responden só a "deturpaciones na transmisión escrita" do texto, senón que poden ser cambios intencionados para a súa "adaptación ao seu carácter de himno nacional, empezando polo plano gráfico e seguindo pola súa interpretación cantada".

PROPOSTAS DE "RETOQUE"
Nesta conxuntura, a RAG formaliza unha serie de propostas de retoque, que inclúe varios signos de puntuación, pero tamén palabras en varios versos.

Por exemplo, avala substituír o castellanismo 'rouco' por 'rouco' nun dos versos do himno e o hiperenxebrismo 'iñorantes' polo cultismo ignorantes, como escribira Pondal no texto orixinal.

Tamén expón restaurar 'cinxido' e o 'férridos' orixinal, ademais de ratificar (na liña do que propuña a ILP) substituír 'valeroso chan' por 'valeroso clan', dado o uso reiterado que dese termo facía Pondal polo seu significado de pobo ou grupo.