Os últimos neandertales de Galicia cazaban osos das cavernas e cervos segundo os restos de Cova Eirós (Triacastela)

Investigadores da UVigo e da USC publicaron un novo estudo realizado na cova Eirós, en Triacastela (Lugo), achegando novos datos sobre o modo de vida dos últimos neandertales que poboaron Galicia.

Neste caso, centraron a súa atención na fauna e na información paleoclimática e paleoambiental da cova. Así, o artigo 'Landscape and subsistence in NW Iberia during the Middle Palaeolithic (Os meus 3): Faunal analysis of Cova Eirós (Triacastela, Galicia, Spain)', publicado na revista internacional Journal of Archaeological Science: Reports ofrece unha nova perspectiva achega do territorio no que habitaron os nosos devanceiros, e conclúe que se trataba dun medio considerablemente máis frío pero cun réxime de precipitacións similar ao actual.

A investigación está liderada por Hugo Bal, do Grupo de Estudos para a Prehistoria do Noroeste - Arqueoloxía, Antigüidade e Territorio (GEPN-AAT) da USC, e por Iván Rey, do Centro de Investigación Mariña da UVigo. Nela tamén participan Ramón Fábregas Valcarce (#USC, CISPAC), Arturo de Lombera Hermida (UNIOVI, CISPAC), Mikel Díaz Rodríguez (UVigo, CISPAC), Carlos Fernández Rodríguez (ULE) e Xosé Pedro Rodríguez Álvarez (URV, IPHES-PRETO).

Estes científicos analizaron máis dun milleiro de restos fáunicos recuperados no nivel 3 do xacemento, que ten unha antigüidade duns 41.000 anos. Nesa época, os neandertales aínda ocupaban as serras orientais de Galicia , e explotaban unha ampla variedade de recursos, sendo o cervo o seu principal presa.
 

O estudo permitiu comprobar que estes grupos tiñan unha gran mobilidade, facían un uso intensivo do territorio e aproveitábanse do feito de que a cova se atopa nun ecotono (a fronteira entre distintos ecosistemas), o que lles proporcionaba acceso a un maior número de recursos.

O artigo ofrece unha reconstrución aproximada das condicións climáticas ás que se enfrontaron estes cazadores-recolectores. A partir da información ecolóxica achegada por máis de 30 especies localizadas na cova (algunhas xa extinguidas), púidose deducir unha temperatura media anual algo inferior á actual, cun descenso medio duns 3 graos; mentres que as precipitacións eran elevadas, con só unha diferenza de 150 mm cúbicos menos que na actualidade.

Grazas a métodos científicos como o Modelo Bioclimático e a Ponderación de Hábitats, os investigadores recrearon como era a contorna fai 41,.00 anos. O clima era máis frío que hoxe, con invernos duros (uns 6°C menos que agora) e veráns suaves, parecidos aos actuais. As choivas, con todo, eran abundantes, similares ás da Galicia de hoxe, creando un ambiente húmido e fértil.

A paisaxe estaba dominado por bosques (36.4% da contorna), con piñeiros e outras árbores cubrindo o val. Tamén había áreas abertas húmidas (32.7%), como prados con arroios, e zonas secas (17.6%), ademais dalgunhas áreas rochosas e ríos. Este mosaico de hábitats facía de Cova Eirós un lugar especial: un refuxio nunha época de cambios climáticos, onde as condicións eran máis benignas que noutras partes da Península Ibérica.

Vida neandertal: Caza e adaptación
Os neandertales de Cova Eirós sabían sacar partido a esta contorna rica. A súa dieta baseábase nos cervos vermellos, que cazaban nos bosques, e ás veces osos das cavernas. 

Non hai probas claras de que cazasen animais máis pequenos como gamuzas ou corzos; os restos atopados no refuxio eran probablemente obra dos carnívoros que compartían a cova.

A importancia de Cova Eirós no debate sobre a extinción dos neradentales

Cova Eirós é unha cova situada no ladeira norte do Monte Penedo, na Serra do Ouribio, a unha altitude de 785 metros sobre o nivel do mar. A entrada da cova ten unhas dimensións aproximadas de 2 metros de alto por 3.5 metros de ancho, e a súa posición estratéxica permite conectar as cabeceiras hidrográficas dos ríos Navia (vertente cantábrica) e Oribio-Miño (vertente atlántica). Ademais, atópase nun ecotono, unha zona de transición entre as serras montañosas do leste e os vales abertos do interior galego ao oeste, o que a converte nun lugar privilexiado pola súa riqueza en recursos naturais.

As escavacións en Cova Eirós comezaron en 2008 e revelaron unha secuencia estratigráfica que abarca desde o Paleolítico Medio até o Holoceno. O xacemento destaca pola súa extensa secuencia do Musteriense, o período cultural asociado aos neandertales. Identificáronse seis niveis arqueolóxicos: os niveis 3, 4 e 5 corresponden ao Paleolítico Medio (Musteriense), mentres que os niveis B, 1 e 2 pertencen ao Paleolítico Superior. No interior da cova tamén se descubriron paneis con gravados e pinturas, maioritariamente atribuídos ao final do Paleolítico.

O nivel 3 é especialmente significativo, xa que foi datado entre 41.770 e 39.024 anos cal BP (calibrados antes do presente), situándoo nunha etapa tardía para os neandertales. Este nivel contén ferramentas líticas musterienses e unha gran cantidade de restos faunísticos, que inclúen ósos de cervos vermellos, osos das cavernas, gamuzas e outras especies, ofrecendo unha xanela ao estilo de vida e á contorna destes grupos humanos.

Importancia do Xacemento

Cova Eirós é un xacemento de gran relevancia por múltiples razóns, que o converten nunha peza crave para entender a vida dos últimos neandertales no noroeste ibérico:

• Cronoloxía e Presenza Neandertal
  Cova Eirós documenta a presenza de neandertales nunha época tardía, fai uns 41,000 anos, o que o fai excepcional no noroeste da Península Ibérica. Isto permite estudar como vivían estes grupos nos momentos próximos á súa desaparición, achegando datos sobre a súa resistencia e adaptación nun período crítico.
• Paleoecología e Reconstrución Ambiental
  Os restos faunísticos atopados, que abarcan desde grandes mamíferos até pequenos vertebrados, permitiron reconstruír o clima e a paisaxe da época. A análise indica que o clima era máis frío e lixeiramente menos húmido que na actualidade, cunha contorna dominada por bosques intercalados con áreas abertas. Este ambiente relativamente favorable desafía a hipótese de que a extinción neandertal debeuse exclusivamente a condicións climáticas adversas.
• Comportamento e Estratexias de Subsistencia
  As ferramentas líticas e os restos óusevos mostran que os neandertales especializábanse na caza de cervos vermellos, aínda que tamén aproveitaban outros animais como osos das cavernas. As marcas de carnívoros nos ósos suxiren que a cova era ocupada alternativamente por humanos e depredadores como lobos ou hienas, o que indica ocupacións curtas e recorrentes por parte dos neandertales. Estes achados revelan as súas estratexias de caza, mobilidade e adaptación á contorna.
• Interacción coa Contorna
  A diversidade de especies animais identificadas reflicte un ecosistema rico e variado. A explotación destes recursos por parte dos neandertales e outros carnívoros proporciona unha visión completa da dinámica ecolóxica da época, mostrando como estes grupos interactuaban co seu medio.
• Contribución ao Debate sobre a Extinción Neandertal
  Os datos de Cova Eirós suxiren que os neandertales desta rexión vivían nunha contorna con recursos abundantes, o que expón que factores como a competencia con humanos modernos ou procesos de asimilación podían ser máis determinantes na súa extinción que a deterioración climática.