Novo museo gratis na Illa de Ons mostra a rica historia do arquipélago

A Xunta de Galicia abriu este luns ao público o primeiro museo de arqueoloxía de Ons, co obxectivo de dar a coñecer os restos patrimoniais atopados na illa nos últimos anos.

Foi a vicepresidenta segunda e conselleira de Medio Ambiente, Territorio e Vivenda en funcións, Anxos Vázquez, a encargada de inaugurar devandita sala, pondo en valor os traballos arqueolóxicos impulsados polo seu departamento e executados polo Grupo de Estudos de Arqueoloxía, Antigüedad e Territorio da Universidade de Vigo.

Estes traballos, segundo dixo, permitiron "reconstruír" parte da historia do arquipélago e do modo de vida e os costumes dos seus primeiros habitantes.

Patrimonio das Illas Ons: Unha viaxe a través dos séculos

As Illas Ons, situadas na costa atlántica, foron testemuñas mudas de séculos de historia que deixaron a súa pegada neste recuncho natural. Desde os primeiros vestixios da Idade do Bronce até a súa transformación nun enclave turístico, estas illas foron escenario de diversos acontecementos que merecen ser lembrados e explorados.

O pasado remoto das Illas Ons remóntase á Idade do Bronce, onde se atopan restos dispersos que suxiren a presenza de asentamentos castrexos. Entre eles, destacan o "Castelo dous Mouros" e a "Cova dá Loba", aínda que só quedan fragmentos de cerámica e estruturas defensivas que dan testemuño desa antiga civilización.

Ao longo dos séculos, as Illas Ons podían ser parte das famosas Kassitérides gregas, aínda que a falta de evidencia dos metais asociados con ese período suxire que a súa relación podía ser exclusivamente comercial.

A influencia romana tamén deixou a súa marca nestas illas, como o demostran os restos de dous grandes salinas romanas descubertas na praia de Canexol, confirmando a presenza desta civilización no primeiro século despois de Cristo.

Durante a Idade Media, as Illas Ons apareceron por primeira vez en documentos históricos no ano 899, cando o rei Alfonso III doounas ao Cabildo Compostelán. Aínda que existían referencias a unha igrexa dedicada a San Martín, non hai indicios claros dunha poboación permanente nese momento.

Nos séculos seguintes, as illas foron escenario de ataques viquingos e outras incursións que afectaron á súa poboación e estruturas. Con todo, durante o século XV, menciónase a presenza dun mosteiro, cuxos restos desapareceron pero que deixaron unha pegada na cultura e as lendas locais.

Durante a Idade Moderna, as Illas Ons foron concedidas en feudo á familia Montenegro, o que atraeu a atención de corsarios ingleses e piratas turcos e berberiscos, que saquearon e obrigaron a moitos habitantes a abandonar a illa en busca de seguridade na costa.

No século XIX, a Xunta Provincial de Armamento e Defensa decidiu fortificar a illa, o que permitiu a súa repoboación e o restablecemento da actividade agrícola e pesqueira. Con todo, os ataques continuaron até ben entrado o século seguinte, afectando a estabilidade da poboación

.

Na primeira metade do século XX, a illa experimentou un resurgimiento económico coa instalación dunha fábrica de salgadura, que atraeu a novos habitantes e mellorou a economía local. Con todo, o declive da industria pesqueira e outros factores levaron ao peche da fábrica e ao traslado da actividade económica á costa.

En 1929, a illa foi adquirida por D. Manuel Riobó, quen estableceu unha sociedade dedicada ao secado e comercialización de polbo e congro, revitalizando a economía local. Con todo, a xestión da illa quedou no aire tras o falecemento de D. Didio Riobó ao comezo da Guerra Civil, e en 1940 foi expropiada polo Estado para fins de defensa nacional.

Ao longo das décadas seguintes, a illa pasou por diversas administracións estatais, con intentos de mellorar a súa infraestrutura e resolver os problemas da poboación. Con todo, moitos habitantes optaron por establecer na costa continental, mantendo as casas na illa como residencias de verán.

Hoxe en día, as Illas Ons son parte do Parque Nacional Marítimo-Terrestre das Illas Atlánticas, xestionado pola Consellería de Medio Ambiente de Galicia, e seguen sendo un destino turístico popular que atrae a visitantes en busca da súa historia, a súa beleza natural e a súa singularidade como parte do patrimonio galego, agora impulsada a través do novo museo gratuído.

A súa exposición permanente recolle como os antigos habitantes de ONS mantuvieron relacións comerciais con territorios moi afastados, ao comer con vaixela elaborada en África. Tamén pon o foco na época onde a illa foi un importante complexo industrial romano de salgadura de peixe e de elaboración de tinta púrpura, indica a Xunta nun comunicado.

Entre outras cousas, Vázquez referiuse ás reservas para visitar o Parque Nacional das Illas Atlánticas esta semana Santa, explicando que a Xunta xa emitiu máis de 5.400 autorizacións, á espera que incrementar esta cifra nos próximos días. Estas persoas serán as primeiras en poder coñecer a exposición, aberta de forma permanente.

HABITANTES ACTUAIS
Por outra banda, preguntada sobre unha posible modificación lexislativa para que a propiedade das casas de Ons pase a ser dos actuais veciños da illa, dado que na actualidade son concesións, Vázquez dixo que a Xunta "sempre está ao lado dos veciños" e tratará de facer unha planificación lexislativa respecto diso e "ver até onde se é capaz de chegar".

Ela insistiu en que o Goberno galego traballa para "darlle os mellores servizos" aos cidadáns de Ons e para "atender ás súas demandas", pero evitou dar un apoio expreso á iniciativa que pretende que as casas da illa pasen a ser propiedade dos seus habitantes.