“Cada euro ben investido en Saúde Mental pódenos aforrar catro" indica o psicólogo Carlos Losada

Carlos Losada López atende a Galiciapress desde o Colexio de Psicoloxía para analizar os efectos da pandemia en a nosa saúde mental.  Este psicólogo clínico do SERGAS defende a necesidade de investir máis no seu coidado, polo menos se aspiramos a paliar o seu impacto a longo prazo sen recorrer a tanto fármaco, como na crise do ladrillo.

Os mozos víronse arrastrados por esta situación de inestabilidade constante, así como os profesionais sanitarios, un sector que viu mermada a súa saúde mental pola crise: “Estamos a pasar por unha situación que xera tensión e, para algunhas persoas ás que lles está tocando vivir a peor parte desta crise, moito sufrimento”, incide o membro da Secretaría da Sección de Psicoloxía e Saúde do Colexio Oficial de Psicoloxía de Galicia 

Mentres o mundo avanza en o proceso de vacinación contra a Covid-19 a un ritmo máis lento do desexado, a terceira onda da pandemia avanza imparable e a unha velocidade vertixinosa. Así, a sanidade enfróntase a o que moitos esperan que sexa a última rabexada do coronavirus nos albores do principio do fin da enfermidade.

Neste escenario unha gran cuestión é como repercutirá en a saúde mental tantos días vivindo nunha situación de crise. Se hai algo bo da pandemia é que, como indica o Colexio Oficial de Psicoloxía de Galicia,xerouse “unha maior conciencia da importancia da saúde mental” por mor de convivir co illamento social,  a incerteza ou as perdas de familiares e amigos.

“Estamos a pasar por unha situación que xera tensión e, para algunhas persoas ás que lles está tocando vivir a peor parte desta crise, moito sufrimento. Tamén se puxo sobre a mesa a importancia dos coidados. O propio plan de abordaxe da Covid-19: as máscaras, o lavado de mans, as vacinas, etc. son en realidade estratexias de coidado tanto cara aos demais como cara a nós mesmos”, sinala Carlos Losada López, psicólogo clínico e membro da Xunta Directiva da Sección de Psicoloxía e Saúde do COPG.

Nesta liña, recalca a importancia de alcanzar “un ambiente minimamente san que permita modular a tensión e o sufrimento”, algo que hoxe só parece posible unha vez que se supere esta terceira onda. Con todo, todo parece indicar que a calma aínda tardará en chegar. A pandemia segue facendo efecto na nosa saúde mental, un aspecto no que os medios e o exceso de información temos parte de culpa.

“Vivimos nunha época de gran incerteza, ante a mesma hai persoas que necesitan grandes doses de información, outras prefiren doses máis reducidas. Cada persoa, coa súa historia persoal, atopará algúns dos aspectos da situación actual máis levadíos e outros máis daniños”, matiza Losada, que cre que aquelas persoas que se adaptaron ben ao confinamento talvez sufriron durante a desescalada.

“Todos estamos a aprender a vivir, traballar e coidar nesta nova situación e todos estamos a experimentar como as nosas solucións habituais ás veces encaixan ben e outras non tanto. Os profesionais da saúde mental, como outros moitos profesionais doutros sectores, estamos a aprender a adaptar o noso traballo ás novas circunstancias. Forma parte das nosas responsabilidades”

A pesar de todo, estes profesionais non son de pedra e tamén sofren as consecuencias directas desta pandemia. Na primavera, desde o COPG admiten vivir momentos “de gran tensión, de medo e confusión”, aínda que logo fíxose “un bo traballo” permitiu capear en certo xeito “a incerteza inicial”, algo que parecen recrear nestes momentos que viven con moita atención.

“Creo que naquel momento axudounos a necesidade de reorganizar os dispositivos de Saúde Mental para dar apoio aos afectados directamente pola Covid-19: compañeiros de traballo, pacientes e as súas familias. Despois, volvemos aos poucos ao funcionamento habitual”, comenta Losada, que considera que “prestar axuda ante o sufrimento é o noso traballo”.  

“PROBLEMAS DE ADAPTACIÓN” Á PANDEMIA

Desde o estalido das crises sanitarias, os profesionais detectaron o que chaman “problemas de adaptación”. Así, trastornos como a ansiedade ou reaccións depresivas son algunhas das máis habituais nestes momentos, aínda que Losada avanza que “na maioría dos casos” todos contamos cos mecanismos necesarios como para “convivir con estes problemas sen que teñan unhas consecuencias graves para nós ou para quen nos acompaña”, aínda que puntualiza que todos son “vulnerables” e perceptibles de necesitar a axuda de profesionais.

Canto máis vulnerable é alguén no plano social e económico, máis probable é que se vexa afectado na súa saúde, incluída a saúde mental  

“Os datos cos que contamos, que se corresponden co que nos estamos atopando en consulta, apuntan a que canto máis vulnerable é alguén no plano social e económico, máis probable é que se vexa afectado na súa saúde, incluída a saúde mental”, argumenta Losada. O desemprego ou a precariedade laboral son factores condicionantes, así como parece que o xénero tamén parece destacar que as mulleres están a notar os efectos desta crise nunha maior medida segundo os estudos do COPG, que tamén detectaron un aumento de casos entre os profesionais sanitarios.

“Por outra banda están as persoas que xa tiñan problemas de saúde mental. Os datos parecen indicar que non só están a sufrir máis senón que ademais teñen maior risco de enfermar de Covid-19”, apostila.

SAÚDE MENTAL E MENORES DE IDADE

Tamén os menores son vítimas desta deterioración da saúde mental ligado á crise sanitaria. Losada afirma que rexistraron “un incremento importante de casos” na infancia e a adolescencia. “Hai que pensar que no caso dos menores de idade non só pesa o que lles ocorre a eles: illamento, cambios nas rutinas escolares ou ser culpados dos incrementos nas taxas de contaxio. Os menores dependen dos seus coidadores e coidar é un traballo moi esixente”, comentan desde o Colexio.

Neste sentido, os cambios na súa contorna, coma se a situación económica no fogar está marcada por un ERTE ou un ERE, se teñen que atender a familiares enfermos ou se sufriron perdas “as enerxías para coidar van ver mermadas”. “A protección social ás persoas dependentes e aos seus coidadores é un ingrediente esencial para o coidado da saúde mental da poboación”, considera Losada.

MÁIS PROFESIONAIS; MENOS MEDICINAS

Galicia é, segundo varios estudos, a comunidade que prescribe máis fármacos para tratar problemas mentais. Isto ben pode evidenciar os déficits da sanidade galega, sen ferramentas suficientes e forzada a recorrer á farmacoloxía como a vía rápida para aliviar moitos problemas. “Somos a comunidade autónoma que máis prescribe nun dos países que máis prescribe. A abordaxe das consecuencias sobre a saúde mental da crise económica de 2008 foi esencialmente farmacolóxico”, detalla Losada.

“Somos a comunidade autónoma que máis prescribe nun dos países que máis prescribe. A abordaxe das consecuencias sobre a saúde mental da crise económica de 2008 foi esencialmente farmacolóxico” 

“Os fármacos poden ser útiles se se utilizan ben, pero unha abordaxe exclusivamente farmacolóxica é inconsecuente co coñecemento científico actual. Ademais sabemos que a abordaxe prioritariamente farmacolóxica nin sequera é unha medida eficiente desde o punto de vista económico”, continúa, tendo en conta que reclama máis especialistas en Psicoloxía Clínica na sanidade pública, así como especialistas en Psiquiatría, persoal de Enfermería especialista en Saúde Mental, profesionais do Traballo Social e da Terapia ocupacional. “Cada euro ben investido pode aforrar catro. Dotar á sanidade pública de recursos humanos suficientes é unha medida de aforro, non de gasto”, razoa.

Facelo agora, ademais, contribuiría a sacar un tema aínda tan tabú como o da saúde mental do caixón. Un tabú que “segue aí”, aínda que “cada vez menos”, segundo Losada. Un avance lento e custoso, pero que está a lograr lanzar algo de luz sobre este problema “Aos propios profesionais sanitarios cústanos moito pedir axuda para nós mesmos”, admite o propio Colexio Oficial de Psicoloxia de Galicia.

“Creo que a limitación de recursos na sanidade pública é un factor relevante no mantemento deste tabú. Se, por exemplo, houbese especialistas en Psicoloxía Clínica atendendo nos centros de Atención Primaria da sanidade pública, seguramente avanzariamos moito”, engade Losada.

De momento, os seus demandas van dirixidas ás administracións públicas, ás que demanda “un esforzo para harmonizar a atención sanitaria en saúde mental en todo o territorio nacional”. Desta forma, as desigualdades entre territorios xeran un acceso desigual a especialidades como a Piscología Clínica na sanidade pública. “Hai comunidades que teñen catro ou cinco veces máis profesionais da saúde mental por habitante que outras”, lamenta Losada.

Sobre o plan presentado pola Xunta para a reforma sanitaria, Losada defende o apoio do colectivo porque “se lle poidan facer críticas a nivel cualitativo e cuantitativo, supón unha importante mellora sobre a situación actual; a sociedade galega necesítao”. A pesar de todo, o plan non mellora as cifras de Psicoloxía Clínica sobre as que fai fincapé Losada: “En 2024 continuaremos cunha cifra de especialistas en Psicoloxía Clínica por cada 100.000 habitantes inferior á media española de 2020”.

Aínda que a vacina achéganos á luz ao final do túnel, de momento desde o COPG non se atreven a facer prognósticos sobre como será o mundo tras a pandemia, pero se saben, polo aprendido en crises anteriores, “que as persoas somos capaces de superar grandes dificultades, aínda que algunhas poderemos necesitar axuda profesional”. “É importante estar atentos desde a sanidade pública, porque as consecuencias psicolóxicas da crise por Covid-19 poden manifestarse nunha persoa meses ou mesmo anos despois de que a pandemia termine”, conclúe Losada.