Movemento Veciñal de Touro denuncia que o Concello (#PP) planea obras de auga "calcadas" ás necesidades da mina

A tensión ao redor da xestión da auga en Touro e o controvertido proxecto de reapertura da mina de cobre continúa. O Movemento Veciñal de Touro denunciou publicamente o que considera unha manobra "sospeitosa" por parte do goberno local, formado polo Partido Popular e o concelleiro non adscrito Dario Rei.

Segundo a plataforma, o executivo pretende aprobar no Pleno deste xoves, 13 de novembro, un proxecto de mellora do abastecemento de auga que, en lugar de solucionar as carencias actuais da rede, estaría deseñado para satisfacer as "hipotéticas necesidades futuras" da mina de Cobre San Rafael.

O colectivo veciñal, aínda que recoñece que a necesidade de actuar sobre a rede de abastecemento é real e coñecida por todos os grupos—especialmente polos recorrentes problemas de servizo cada verán—, advirte que o proxecto presentado polo Concello é unha "copia" da memoria de necesidades solicitada polo propia Cobre San Rafael. A denuncia baséase na suposta coincidencia literal das táboas de necesidades incluídas no proxecto municipal coas que figuran nos plans de Cobre San Rafael remitidos á Xunta, no Anexo 22 do Proxecto de Explotación da mina, dedicado ás medidas compensatorias.

Os veciños afirman que estas actuacións, que inclúen a mellora do bombeo e as conducións aos depósitos, non se xustifican para dar servizo á poboación actual, senón para abastecer a núcleos que hoxe non están conectados á rede municipal. Precisamente, segundo a plataforma, estas son as aldeas cuxos mananciais se verían afectados ou eliminados pola hipotética apertura da mina. O movemento acusa o goberno local de tentar "facilitar a tramitación do Proxecto Mineiro" utilizando "diñeiro dos veciños de Touro" para executar obras que, de aprobar a mina, deberían ser asumidas integramente pola empresa como parte das medidas compensatorias polos impactos xerados.

A plataforma veciñal asegura que o proxecto municipal é "tan descarado" que mesmo "recolle como necesidade o caudal de consumo da propia mina", citando a páxina 5 do documento que levará a Pleno. Advirten de que, de aprobar, o Concello estaría a adiantar e asumindo os custos de mitigación da mineira antes sequera de que o proxecto de explotación teña luz verde, algo que cualifican como una "Cacicada Maior". O Pleno, que se celebrará ás 21:00 horas, incluirá tamén outros puntos polémicos, como o levantamento de reparos para pagar facturas de cisternas de auga nas que se haberían omitido os trámites de fiscalización.

O polémico proxecto mineiro, en fase de avaliación

Esta nova controversia enmárcase nun dos conflitos medioambientais e sociais máis relevantes de Galicia na última década: o intento de reapertura da mina de Touro. O proxecto, impulsado pola empresa Cobre San Rafael (filial da multinacional Atalaia Mining), atópase actualmente en fase de tramitación, pendente da decisiva Declaración de Impacto Ambiental (DIA) por parte da Xunta de Galicia.

 Non é a primeira vez que a empresa tenta reactivar a explotación; un proxecto anterior xa foi desestimado en 2020 pola administración galega debido ás súas carencias técnicas e ás dúbidas sobre a súa viabilidade ambiental.

O proxecto actuasigue xerando un rexeitamento frontal por parte dun amplo espectro social, que vai desde os veciños agrupados na Plataforma Veciñal Mina Touro O Pino Non até organizacións ecoloxistas como ADEGA e o sector do mar da Ría de Arousa. O principal argumento dos opositores é o risco extremo de contaminación hídrica. A mina sitúase na cabeceira da conca do río Ulla, unha arteria fluvial vital que desemboca na Ría de Arousa, unha das zonas de produción de marisco máis importantes do mundo.

O temor fundaméntase na herdanza da antiga explotación, que deixou enormes pasivos ambientais en forma de balsas e vertedoiros sen selar adecuadamente. Os colectivos alertan de que a remoción destes materiais e a nova explotación ao descuberto poderían xerar a temida "drenaxe aceda de mina". Este fenómeno químico prodúcese cando os metais pesados (como o cobre, o zinc ou o cadmio) presentes na roca entran en contacto co aire e a auga, oxidándose e liberando sustancias tóxicas que contaminarían de forma irreversible os afluentes do Ulla (como o Brandelos ou o Lañas) e, finalmente, a ría.

Os opositores tamén sinalan o enorme tamaño do proxecto, que abarcaría máis de 680 hectáreas, e a súa proximidade a núcleos de poboación e ao propio Camiño de Santiago. A plataforma veciñal ha denunciado en reiteradas ocasións o que consideran unha "ameaza existencial" non só para o medio ambiente, senón tamén para o modelo económico da zona, baseado na agricultura, a gandaría e o turismo. A proximidade á toma de auga da que se abastece Santiago de Compostela é outro dos puntos críticos que mobilizou á sociedade compostelá en contra do proxecto.

Emprego e "minería sostible" fronte ao risco ambiental

No outro lado da balanza, a empresa Cobre San Rafael e, en certa medida, a Xunta de Galicia, defenden a viabilidade e os beneficios do proxecto. O principal argumento a favor é o económico. A compañía promete a creación de centos de postos de traballo directos (cifrados ao redor de 400) e máis dun milleiro indirectos durante a vida útil da explotación, estimada nuns 15 anos. Argumentan que a mina suporía un revulsivo demográfico e económico para unha comarca, a de Arzúa, afectada polo despoboamento e a falta de alternativas industriais.

A Xunta de Galicia, gobernada polo Partido Popular, mostrou historicamente unha postura favorable á minería, considerándoa un sector estratéxico. Aínda que a decisión final depende de informes técnicos, o goberno galego ha defendido a necesidade de explotar materias primas estratéxicas como o cobre, fundamentais para a transición enerxética (fabricación de vehículos eléctricos, renovables, etc.), aliñar coas directrices da Unión Europea para reducir a dependencia de terceiros países.

No plano técnico, Cobre San Rafael insiste en que o seu proxecto non ten nada que ver coa explotación que pechou nos anos 80, fonte de continuos episodios de contaminación que provocaron multas. A empresa defende un modelo de "minería sostible" baseado na tecnoloxía máis moderna. Aseguran que o seu plan inclúe a restauración simultánea dos terreos, a xestión dos pasivos ambientais históricos que deixou a anterior explotación e un sistema de circuíto pecho de auga que evitaría calquera vertedura. Prometen a utilización de técnicas como o "dry stacking" (apilamiento en seco de residuos) para minimizar o risco de filtracións, garantindo que non haberá afectación ás augas do Ulla.

Unha decisión pendente nun clima de desconfianza

Mentres a Xunta de Galicia esfolla a margarida e estuda a complexa documentación ambiental, a sociedade galega permanece dividida. A batalla técnica e legal líbrase nos despachos da administración autonómica, que ten a última palabra sobre a Declaración de Impacto Ambiental. Unha aprobación sería vista polos promotores como o inicio dunha nova era industrial para a comarca, mentres que para os opositores suporía a luz verde a unha "bomba ambiental" de consecuencias impredicibles.

Neste contexto, a denuncia do Movemento Veciñal de Touro sobre o proxecto de abastecemento de auga engade máis leña ao lume. Para os veciños críticos, esta actuación do goberno local do PP é unha proba máis da "conivencia" entre o poder político local e os intereses da empresa mineira. Este xoves, o Pleno de Touro non só votará sobre unhas tubaxes; votará sobre a confianza na xestión municipal da auga, un recurso que se converteu no epicentro do conflito mineiro.

Á hora de redactar esta información, nin o Concello de Touro nin a empresa Cobre San Rafael emitiron valoracións públicas sobre as acusacións específicas vertidas polo Movemento Veciñal en relación ao proxecto de abastecemento de auga.