O 'Efecto Luís Zahera' e pintadas de 'Altri Non': a oposición cidadá toma a rede e as rúas contra a celulosa

“Ola. Son Luís Zahera e a miña terra, Galicia, está en perigo”. Talvez atopáronse con esta mensaxe unha, dúas ou mil veces nos últimos meses. É a primeira mensaxe que se escoita na campaña de Greenpeace protagonizada polo famoso actor galego onde advirte dos riscos que entraña o hipotético desembarco da celulosa de Altri en Palas de Rei. O proxecto da compañía portuguesa ha espertado o malestar de veciños e grupos ecoloxistas, que desde que comezou a tramitar o plan da empresa organizaron mobilizacións que reuniron a miles de persoas, conseguindo que cale a mensaxe, replicado en TikTok, Instagram ou Twitter, dentro e fóra de Galicia de que o de Altri e Greenfiber é un proxecto nocivo. Unha mensaxe que pode verse tanto en Youtube como nas pintadas que adornan desde as rúas de Pas até as vías do tren.

LETRAS DE VARIOS METROS, PINTADAS A SPRAY, BORRONES…

Nada máis entrar en Pas recíbenos un cartel que reza ‘Altri Non’ xunto ao sinal de entrada á localidade, pero non fai falta ir á zona cero do problema para atopar oposición a Altri. Temos o exemplo de Manselle, unha das aldeas diseminadas de Dodro, localizada a máis dunha hora e cuarto en coche até os terreos onde pretende asentar a celulosa. 

No concello coruñés, a uns 100 quilómetros de Palas de Rei, álzase un impoñente xigante que cruza os seus campos cuns 15 pés que soportan unha gran estrutura a varios metros sobre o nivel do solo. Son os alicerces da liña de tren que conecta con Catoira ou Vilagarcía de Arousa, localidades ás que se pode chegar en ferrocarril grazas a estas grandes columnas de formigón espido que, desde hai unhas semanas, están decoradas coa lema ‘Altri Non’. 
 

En letras enormes e negras, ben visibles para os centos de coches que a diario transcorren ao seu lado pola Autovía do Barbanza, a pintada recibe a todos os viaxeiros e lanza un recado sobre a postura que algúns adoptaron contra a planta. 

Podería considerar un feito illado, pero atopamos exemplos ao longo de toda a xeografía galega. En Ferrol tamén apareceron pintadas críticas, moi lonxe do presumible radio de actuación de Altri que con todo atópase en batalla contra as redes sociais, que fan de altofalante a este tipo de reivindicacións rueiras. 

Máis exemplos atopamos ao longo e ancho de Santiago de Compostela. Un paseo pola zona vella da capital galega descóbrenos algunhas pintadas contra altri como a que hai na contorna de Mazarelos, máis concretamente na oficina bancaria do Santander na Rúa dá Caldeirería. Alí, os clientes da entidade atópanse coa mensaxe xusta encima das súas cabezas. 

Non é o único punto da cidade onde atopamos esas mensaxes. Outro exemplo témolo  en Galeras, onde se atopaba o antigo Hospital Xeral de Galicia. Este centenario complexo leva décadas abandonado desde que se comezou a trasladar pacientes ao moderno CHUS. Neste tempo os grafiteros fixeron o seu agosto nas instalacións, que desde hai meses atópanse transitadas polos obreiros que tratan de rehabilitar as dependencias do vello hospital.

Con todo, tamén aquí vemos como con spray negro pintaron ‘Altri Non’ nos paneis de obra que impiden o acceso aos veciños ao recinto. Este mantense, polo menos, de momento, porque como atopamos pintadas tamén atopamos exemplos dos esforzos por borrar os murais críticos con Altri.

Neste caso, as “probas do crime” atopámolas moi preto da Catedral de Santiago, na Travesía dás Dúas Portas, pegado á Hospedaría de San Martín Pinario. Nos brancos muros da Arquidiocese de Santiago percíbense aínda os brochazos que tentan tapar, sen moito éxito, outra das pintadas contra Altri e sobre as que asoma, aínda, as difuminadas letras sobre as que se intúe ler ‘Altri Non’. 

Foron moitas as manifestacións en Santiago neste sentido. As protestas, entre outras consideracións, pon o acento nos danos que pode provocar a factoría no medio, pero tamén nas economías da zona, cun peso predominante do sector primario, ou mesmo do Camiño de Santiago, que podería verse condicionado pola celulosa, algo que tamén plasmou a arte urbana cos peregrinos como protagonistas.

,

Talvez a máis coñecida ten, de novo, a Greenpeace como protagonista, xa que os activistas despregaron unha gran pancarta na fachada da Catedral compostelá, para sorpresa dos peregrinos e os santiagueses. De novo, o mesmo mensaxe: Altri Non. Unha mensaxe que se converteu en todo un slogan igual que Luís Zahera converteuse en meme coa súa campaña para os ecoloxistas, sendo un dos rostros máis reconocibles da onda de oposicións contra a firma portuguesa. 

AMEAZA MEDIOAMBIENTAL

Neste contexto, cada vez son máis os argumentos dos grupos ecoloxistas para rexeitar o proxecto en Palas de Rei. Leste mesmo mes, a Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galiza (ADEGA) salientou no dano sobre a biodiversidade que pode supor a instalación da planta. Nese sentido, e seguindo as investigacións da Universidade de Santiago de Compostela, puxo o acento sobre as catro especies botánicas ameazadas no terreo no que se levantará a factoría se obtén o visto e prace das administracións públicas. 

Nesa liña, tres das especies son endemismos estritos que os conservacionistas han mapeado na contorna despois de explorar a zona e ver as especies en perigo que se atopan na área na que se pretende instalar Altri. Algunhas destas especies atópanse no Catálogo Galego de Especies Ameazadas e a ‘Lista Vermella da Flora Vascular de España’.

“Resulta incuestionable que o proxecto de implantación das fábricas de celulosa e fibras téxtiles/téxtís en Palas de Rei, que ocuparía 360 ha nas que cando menos en 101 (aprox. 1/3) estarían presentes algúns destes taxones, eliminará unha parte significativa da área máis relevante para a flora ameazada e protexida”, consideran 

“Destruirá, por tanto, de forma directa diversos núcleos das catro especies endémicas descritas, así como varios hábitats de interese prioritario para a UE”, engaden. Nos mísmos termos, os ecologístas consideran que as medidas compensatorias propostas por Altri son “inviables”, xa que non se poden recolocar as plantas nin conservalas noutra localización, o que motiva a petición do colectivo á Dirección Xeral de Patrimonio Natural para que emitan un informe desfavorable ao proxecto. 

“Non é viable calquera proposta compensatoria ou paliativa de translocación destas especies vexetais desde a zona afectada a localizacións onde o solo non presente esta estrutura, pois que o solo sexa derivado de rocas ultrabásicas non é condición suficiente para lograr un asentamento perdurable destas especies”, razoan os expertos, que xustifican a decisión no feito de que “se o solo non reúne a estrutura necesaria, as especies de interese son desprazadas por outras máis competitivas, polo que a medida sería un fracaso”.
 

BOAS NOTAS, A pesar de TODO

A pesar das polémicas, Altri segue gozando de moi boa consideración no seu sector. Así o reflicten os datos do Sustainalytics ESG Risk Rating, onde o grupo alcanzou “a mellor cualificación do mundo entre as empresas do sector da celulosa e o papel” con 11,9 puntos, logrando o status de ‘Empresa de Baixo Risco ASG’. 

“Ano tras ano, o Grupo Altri experimentou claras melloras na súa cualificación de Sustainalytics, a referencia internacional para a clasificación do risco ASG. Tras mostrar unha evolución positiva de 4,6 puntos en 2023, até os 14,7 puntos, este ano rexistrou unha nova progresión de 2,8 puntos, alcanzando os 11,9 puntos”, abunda Altri no seu comunicado, onde salienta o “orgullo” que espertan na empresa, á que cualifican “un referente en sustentabilidade”. 
 

“Este resultado sitúanos nun nivel de excelencia, recoñecéndonos como a empresa con menor risco do mundo no noso sector”, declarou José Soares de Pina, CEO do Grupo Altri á luz desta avaliación que se traduce nun “alto nivel de seguridade para os investidores” nun sector como o do papel e a silvicultura, sendo Altri a segunda nun ranking que inclúe a 83 empresas.

“A avaliación deste ano tamén destaca positivamente o reducido uso de auga, así como as baixas emisións de CO2 nas operacións realizadas nas súas unidades de produción en Portugal”, din. Contrasta todo iso co goteo de datos que foron relevantes nos últimos meses, onde destaca o consumo desmedido de auga que se proxecta sobre a planta de Palas de Rei ou como regresa esta auga tratada á canle do río.