Xosé Veiras, biólogo: " hai unha marxe ampla para mellorar a planificación territorial dos parques eólicos"

-Expertos da Xunta de Galicia e outros organismos aseguran que a masa forestal en Galicia converte a este territorio nun “absorbedor” de CO2. Estaría detrás disto o incremento en plantación de árbores para a industria e o abandono de terras consecuencia do abandono rural?

Ese é precisamente un dos datos que recollemos na nosa web, o de emisións e absorción de varios sectores, entre eles a silvicultura, sobre a terra. Os datos oficiais emitidos polo Ministerio para a Transición Ecolóxica din que efectivamente, en Galicia existe unha capacidade neta de absorción de CO2 por parte da vexetación e dos solos elevada. O problema é que non resulta suficiente ante as emisións brutas polo uso de enerxía en procesos industriais, agrícolas e gandeiros. No entanto, si é certo que esa absorción é maior no noroeste peninsular debido a condicionantes climáticos que favorecen o crecemento da vexetación e acumulación de materia orgánica. Isto tradúcese nunha concentración da capacidade de captación de CO2 en bosques naturais e bosques de plantación. 

-Cales serían os efectos a medio prazo do peche das plantas térmicas como As Pontes?

Os datos pódense constatar nos índices de emisións totais. Houbo un recorte drástico nas emisións de gases de efecto invernadoiro (GEI) desde Galicia, sobre todo desde que empezou a diminuír a creación de electricidade con carbón en 2019 aínda que houbo un lixeiro repunte en 2021. Con todo, debemos ter en conta que as centrais de Meirama e As Pontes eran responsables dun terzo das emisións totais de Galicia. 

-As solucións como o uso das enerxías “verdes” compensan as consecuencias do carbón e outros combustibles fósiles?

Non pódese compensar, porque os millóns de toneladas de CO2 emitidos á atmosfera durante a vida útil destas dúas centrais continúan aí. O CO2 ten unha vida que pode superar os cen anos e isto tradúcese en que o cambio climático continuará durante décadas e ademais, é dificilmente compensable. A solución é reducir a cero as emisións relacionadas coa creación e consumo de enerxía. Nesa tarefa entran o renovables si é que queremos reducir as emisións rapidamente, por iso son necesarias máis enerxías renovables e a redución do consumo enerxético. Estes son os dous alicerces básicos para combater os efectos dos GEI, e no caso de Galicia, o 70% das emisións GEI son atribuíbles aos combustibles fósiles.

-E o aproveitamento da enerxía solar é factible desde Galicia?

Si, si que o é pero non temos as condicións tan favorables como as existentes para o aproveitamento da enerxía eólica, de aí vén o interese no desenvolvemento da alternativa eólica por parte das grandes empresas. A pesar disto, pódese ver o desenvolvemento de pequenas iniciativas fotovoltaicas pero sen as dimensións que podemos atopar en áreas do sur da Península Ibérica. No caso galego, non houbo até o momento un interese privado relevante, si hai un aumento do autoconsumo coa colocación de elementos fotovoltaicos aproveitando tellados de fogares e de empresas. A todo isto, houbo un aumento do consumo de enerxía solar en Galicia pasando dos 22Mw en 2016 e en 2023, segundo datos do IMEGA, había instalados 202Mw. Aínda así, é unha cifra pequena e iso que podería haber promocionado o consumo fotovoltaico máis aló do autoconsumo. 

-En canto ao uso da biomasa, cal é a súa incidencia na xeración de enerxía en Galicia?

Hai algo que se pasa por algo coa biomasa, que é unha das principais fontes de enerxía en Galicia. A biomasa úsase para a creación de calor e en menor medida electricidade porque é moi pouco eficiente. 

-Ante as paralizacións de parques eólicos, estívose buscando o rendemento desta enerxía a calquera prezo sen ter en conta factores como o ambiental, territorial ou outro tipo de explotacións do monte?

É un asunto complexo. Non é acertado instalar renovables a calquera prezo, pero si é certo que hai unha marxe ampla para mellorar a planificación territorial destes parques eólicos. Os impactos ambientais pódense minorizar moito máis e para iso sería imprescindible ampliar a superficie da Rede Natura 2000. Con todo, non se están instalando parques a calquera prezo pois hai moitos que están a recibir a declaración de impacto ambiental negativa, algo que non sucedera na primeira onda de instalacións eólicas a finais do noventa e finais dos 2000. Nese momento pódese dicir que había “barra libre”. Agora non é tanto así debido á presión social, porque hai máis sensibilidade cidadá e porque se avanzou en políticas ambientais. 

-Non existe certa contradición cando se di “enerxía limpa si, pero non xunto á miña casa”?

Existe unha tendencia nos países desenvolvidos que é mirar con lupa os impactos causados no noso territorio, e pór unha venda nos ollos coa enerxía fósil que nos chega desde o exterior. No caso galego, por exemplo, dependemos moito desa enerxía chegada do exterior, aí parece que todo vale e no caso das renovables somos máis exixentes, algo que en principio está ben. Hoxe en día hai que pór o foco no impacto que poidan ter, por exemplo, os parques eólicos sobre determinados aspectos como a paisaxe e o medioambiente. Hai que minimizar eses impactos sabendo que non se poden evitar ao cento por cento e debemos polos no contexto que estamos, o sobreconsumo de enerxía fósil. A pesar de todo, debemos avanzar na substitución da enerxía fósil que consumimos.