Os dereitos de autonomía das e os pacientes son uns dos dereitos máis reseñables que establece a normativa sanitaria, e cobran maior relevancia cando o sistema sanitario dos enfermos non adoita responder a un modelo de participación ou codecisión. Unha parte primordial desa autonomía é o dereito para coñecer os detalles de todo proceso ao que debamos ser sometidos, de maneira que podamos adoptar nosas propias decisións. Os dereitos de autonomía dos pacientes, en consecuencia, están estreitamente relacionados cos dereitos relativos ao tratamento dos datos de carácter persoal.

Todas as persoas somos usuarias do sistema sanitario nalgún momento das nosas vidas. Cada novidade relevante sobre o estado de saúde queda rexistrada para que o persoal sanitario que nos trate posteriormente téñao en conta á hora dun novo problema de saúde e do seu tratamento, así como tamén para unha verdadeira medicina preventiva, que no caso do Sergas a día de hoxe aínda non existe, nin leva trazas de facelo. Neste sentido, adoitan preocuparnos a privacidade e a integridade dos nosos datos de saúde, para os que a lexislación establece un nivel de protección superior a outros datos de tipo persoal. A Administración sanitaria é a responsable de velar pola seguridade, actualización e protección destes datos, así como de garantir o acceso non só do persoal sanitario que nos trate, senón tamén dos enfermos e as enfermas que o necesiten.

Os pacientes podemos precisar os nosos datos por motivos como o traslado do lugar de residencia, para obter unha segunda opinión médica, para formular unha reclamación ou para o coñecemento particular propio e da familia. En todos os casos podemos exercer os nosos dereitos de acceso á historia clínica, que é gratuíto, co límite dunha consulta ao ano, excepto causas xustificadas que amplíen esta frecuencia; e a Administración sanitaria debe facilitarnos a historia clínica no prazo dun mes. Con todo, desde a Asociación de Pacientes e Usuarios do CHUS estamos a constatar que na área Sanitaria de Santiago-Barbanza os dereitos elementais de acceso á historia clínica están a ser sistematicamente vulnerados. Isto ocasiona importantes prexuízos, dado que non acceder aos datos en tempo e forma pode repercutir negativamente no tratamento dunha doenza. Ademais, esta vulneración de dereitos actúa como un muro de contención contra calquera pretensión ante o Sergas, dado que non interrompe os prazos legais. Isto obriga aos pacientes para presentar as reclamacións sen dispoñer previamente da súa historia clínica, así como a contratar servizos xurídicos para esixir o acceso non recibido. Quedamos abocados e abocadas, por tanto, a investir unha importante cantidade de diñeiro para alcanzar un acceso que era gratuíto, ou ben a desistir de todos os nosos dereitos se non dispoñemos do tempo, saúde ou medios económicos precisos.

Unha vez máis, queda patente, en definitiva, a total e absoluta desprotección dos pacientes do Sergas, onde non existen mecanismos válidos que protexan os dereitos máis elementais ante calquera problema de saúde grave que podamos sufrir.