Levantando o manto de silencio sobre os 11 campos de concentración franquistas en Galicia

O xornalista e investigador Carlos Hernández de Miguel documenta no seu último libro a existencia de case 300 campos de concentración franquista, 11 deles en Galicia, polos que calcula que pasaron entre 700.000 e un millón de persoas.

Tras rastrexar a presenza de prisioneiros españois do réxime nazi na súa anterior obra, 'Os últimos españois de Mathausen', o especialista aceptou "o desafío" de indagar sobre unha realidade que sofre "un esquecemento programado pola ditadura e non corrixido durante a democracia".

Así o aseverou Carlos Hernández de Miguel nunha entrevista concedida a Europa Press con motivo da presentación do volume 'Os campos de concentración de Franco' (Edicións B) na Fira do Llibre de València.

O autor investiu tres anos nesta investigación, na que se atopou varios "problemas", xa que "houbo unha destrución masiva de documentación e a que hai que se atopa moi dispersa, debido a que non houbo unha verdadeira política archivística seria do Estado español con recursos económicos e humanos", relata. A pesar de todo, tras visitar decenas de arquivos, lugares e falar algúns dos poucos sobreviventes que quedan, identificou 296 campos de concentración oficiais, abertos noutras tantas cidades e pobos españois.

A Comunitat Valenciana é a segunda autonomía cun maior número de campos de concentración franquistas, só superada por Andalucía, que albergou 52. Este "ranking do horror" continúa con Castela-A Mancha con 38, Castela e León con 24, Aragón con 18, Estremadura con 17, Madrid con 16, Cataluña con 14, Asturias con 12, Galicia e Murcia con 11, Cantabria con 10, Euskadi con 9, Baleares con 7, Canarias con 5, Navarra con 4, A Rioxa con 2 e Ceuta, xunto ás antigas colonias españolas no norte de África, con 5.

A cifra total de campos de concentración aos que alude a obra é case o dobre da que se logrou documentar en traballos anteriores, como o notable estudo de Javier Rodrigo, que xa en 2005 revelaba a existencia de 188 instalacións deste tipo a pesar de contar con menos medios e tecnoloxía para a investigación, destaca Hernández de Miguel.

Na provincia de Valencia houbo 19 campos: Alberic, Algar de Palancia, Alzira, Carcaixent, Catarroja, Estivella, Faura-Quartell, Manuel, Montserrat, Ontinyent, Quart de lles Valls, Ribarroja-Banaguasil-Masía do Poyo, Sagunto, Serra (Porta-Coeli), Sueca, Torres Torres, Utiel, València e Villanueva de Castelló.

Ademais, na demarcación de Castelló rastrexou a pegada doutros 12: Almenara, Azuébar, Borriana-Nules, Castelló da Plana, O Toro-Barracas, Moncofa, Pina de Montalgrao, Segorbe, Soneja, Sot de Ferrer, A Vall d'Uixó e Xilxes, mentres que na provincia de Alacante fala de 10: Albatera, Alcoi, Alacante, Dénia, Elxe, Elda, Os Almendros, Monóvar, Orihuela e Villena.

No caso da Comunitat resulta "significativo o momento no que caeu en mans franquistas". "O feito de caer cara ao final fixo que houbese moitos prisioneiros, o que creou unha necesidade de abrir un número importantísimo de campos de concentración cun perfil determinado: moi masificados, o que comportaba un sufrimento extra pola dureza das condicións e a miseria, pero de duración máis curta". Leste foi o caso, por exemplo, da Praza de Touros de València, que cumpriu esa función durante algunhas semanas, apunta.

"MANTO DE SILENCIO"
O autor subliñou o "silencio" que existe ao redor desta parte da historia española --"unha anomalía respecto ao resto do mundo", recalca-- e recoñece que a el mesmo sorprendeulle "a magnitude" dos campos identificados. Neste punto, fixo notar que por mor da "visibilidade" que a obra deu a esta realidade hai persoas e familias que "empezan a falar agora diso, algo que non fixeran antes porque ao castigo que sufriron as vítimas sumouse o manto de silencio e de criminalización sobre elas".

Este "descoñecemento" fai que, en opinión do autor, España estea "menos preparada para afrontar o auxe da extrema dereita". "Hai unha ameaza moi seria que se está dando en países de todo o mundo, pero hai unha gran diferenza en como afrontala: mentres en España non coñecemos realmente o que sucedeu, noutros países como Alemaña os estudantes visitan os campos de concentración do nazismo e o que pasou está nos libros de texto, de historia e os medios de comunicación", resaltou.

Por iso, considera que, "aínda que en España hai unha parte de voto á extrema dereita por razón ideolóxica, tamén hai outra que se debe a unha ignorancia histórica por tragarse o relato franquista dunha ditadura branqueada". "Estamos a pagar a irresponsabilidade profunda dalgúns políticos democráticos que non fixeron o seu traballo", lamentou o autor, que se referiu como un momento clave "desaproveitado" a maioría socialista no Goberno de 1986.