A mediados do 2009, cando Feijóo recuperou a Xunta de Galicia para o PP, atopouse cun magnífico texto elaborado por un nutrido grupo de expertos independentes, elixidos polas Sociedades Científicas e presidido polo prestixioso Profesor en Economía da Saúde D. Vicente Ortún Rubio, da Universidade Pompeu Fabra de Barcelona. O texto, que ten por título “Propostas de transformación da Atención Primaria en Galicia”, acababa de ser publicado en febreiro dese mesmo ano pola Consellería de Sanidade cuxa responsable era, naquel momento, Dna. Mª José Rubio, do PSdG-PSOE. O citado documento pretendía ser o punto de arranque na transformación da Atención Primaria en Galicia e servir de base para o deseño do mellor modelo organizativo e de xestión integral que propiciase unha AP en Galicia accesible, eficaz, eficiente e capaz de responder de maneira adecuada ás necesidades dos cidadáns e cidadás galegos do Século XXI.

A importancia deste documento era tanto de carácter práctico e operativo como de orde teórica e conceptual. Nel contemplábanse propostas sobre: a) organización e xestión dos Equipos de Atención Primaria (EAP); b) organización das Urxencias Extrahospitalarias e dos Puntos de Atención Continuada (PAC); c) incentivación e autonomía; d) sistemas de información sanitaria en AP e medición de resultados; e) integración asistencial e coordinación entre niveis asistenciais. E terminaba cun amplo capítulo de Conclusións.

Coa súa elaboración e posta en práctica, a Consellería de sanidade pretendía enmarcar, nun modelo de atención revisado, os incrementos de recursos humanos, económicos, informáticos e tecnolóxicos comprometidos no “Plan de Mellora dá Atención Primaria de Galicia 2007-2011”, que fora acordado coas Asociacións Profesionais e Organizacións Sindicais e aprobado pola Consellería de Sanidade en abril de 2007. E con esta intención constituíuse o mencionado grupo de expertos cuxos traballos comezaron en outubro de 2007 e terminaron pouco antes da súa publicación a principios de 2009.

No documento de Propostas ao que nos referimos, xa se abordaban cuestións como a escaseza de pediatras, o papel da enfermería comunitaria, as funcións administrativas dos “xestores administrativos” (os chamados PSX), a organización das urxencias extrahospitalarias ou o papel dos médicos xeneralistas como verdadeiro eixo do sistema sanitario. Establecíanse os principios reitores da AP: Autonomía de xestión, Flexibilidade funcional, Coordinación coa Atención Especializada, Equidade, Accesibilidade e proximidade, Transparencia e Calidade. E salientábase o necesario financiamento suficiente con orzamentos específicos e diferenciados para a Atención Primaria.

Con todo, a primeira conselleira nomeada polo Presidente Feijóo, Pilar Farjas, obviou por completo este documento e puxo en práctica unha política totalmente nefasta, contraria por completo ás recomendacións indicadas polos expertos no citado texto. Estas políticas foron continuadas pola conselleira Rocío Mosquera e polo actual conselleiro Jesús Vázquez Almuiña.

A primeira agresión á Atención Primaria da “nova política” do PP foi deixar en suspenso a execución do “Plan de Mellora”, que contemplaba incrementos de recursos ata 2011. A segunda gran agresión foi suprimir a estrutura de xestión propia para a AP coa creación, entre 2010 e 2013, das Estruturas Organizativas de Xestión Integrada (EOXI), que supoñía a perda da autonomía de xestión e a súa supeditación á Atención Especializada (hospitalaria). O golpe final viño dado pola aprobación da Lei 1/2018 do 2 de abril que vén reformar, en diversos aspectos, a Lei de Saúde de 2008 e que supón, no ámbito que nos ocupa, unha “volta de porca” que amplía e dá soporte legal e normativo aos cambios iniciados en 2010. Ao optar por un modelo hospitalocéntrico, limítase o desenvolvemento e a capacidade operativa da AP, impedindo o acceso a determinadas probas diagnósticas e a derivacións directas ás certas “consultas monográficas”. Eses mesmos efectos perniciosos afectan as Urxencias Extrahospitalarias dos PACs, reducindo –por falta de recursos necesarios- a súa capacidade resolutiva e provocando un aumento das derivacións necesarias ás Urxencias Hospitalarias, o que condiciona a súa frecuente sobresaturación e eventual colapso.

Todos estes cambios viñeron acompañados dunha pésima política de persoal que descapitalizou o sistema, en especial a Atención Primaria: contratos precarios con inaceptables condicións laborais e persoais insuficientes que provocaron a crise actual por insoportable sobrecarga de traballo e unha diminución evidente da calidade asistencial. Esta situación condicionou a “fuga” de profesionais a outros lugares do noso Estado e a outros países da nosa contorna. Segundo a Organización Médica Colexial (que debe emitir un certificado de idoneidade para que os médicos poidan exercer fóra de España) entre 2010 e 2017 preto de 800 médicos galegos decidiron marchar a traballar ao estranxeiro. Esta perda de facultativos viuse agravada a partir de 2013 pola suicida política de xubilacións forzosas aos 65 anos levada a cabo de forma desigual nas distintas CCAA pero dunha maneira ríxida en Galicia, adaíl dos recortes económicos como resposta á crise económica. E o máis grave é que estas perdas de profesionais non foron compensadas con novas incorporacións, debido, nos anos máis duros do axuste económico, á reducida taxa de reposición aprobada de só o 10 % e agora, que xa non está en vigor esta limitación, ao insuficiente número de prazas MIR para formar a determinados especialistas dos que somos deficitarios, como especialistas en Medicina Familiar e Comunitaria e, sobre todo, Pediatría. Como se sabe, son as CCAA as que solicitan ao Ministerio de Sanidade o número de prazas MIR que necesitan cada ano e é o Ministerio quen finalmente decide. Así que non caben máis que dúas posibilidades: ou o goberno de la Xunta non solicitou as prazas necesarias ou o Goberno do Presidente Rajoy (goberno “amigo”) non as concedeu. Nun e outro caso, a responsabilidade é de la Xunta pola súa nefasta xestión.

Esta falta actual de certos especialistas non é, por tanto, algo sobrevindo por causas estrañas senón a consecuencia directa da política sanitaria do goberno actual de la Xunta. E, como resulta difícil aceptar que os responsables sanitarios actuais son tan ineptos que non souberon prever as consecuencias das súas decisións ou das súas omisións, só cabe pensar no seu carácter intencional. É dicir, unha aviesa política –“xustificada” pola crise- ao servizo do perverso obxectivo de desprestixiar o sistema público de atención a través do seu desmantelamento e descapitalización. Neste caso, unha vez iniciado o negocio da privatización na Atención Especializada (hospitalaria), onde o volume do negocio é máis suculento (non hai que esquecer que nos últimos 4 anos, case todos os hospitais privados de nosa CCAA que teñen concertos co Sergas foron comprados por grandes grupos investidores para dirixir ao sector sanitario os seus intereses económicos), parece que a AP puidese tamén ser obxecto do voraz apetito privatizador, tal como xa empezou a ser realidade en certas comarcas afastadas dalgunhas CCAA, de difícil cobertura por especialistas e cuxa atención é ofrecida por empresas privadas de diversos ramos que ofertan servizos baratos a través de médicos non especialistas, mal pagos e con pésimas condicións laborais. E, para iso, é necesario que exista –como existe en Galicia e en todo o Estado- unha “bolsa” de médicos sen especialidade, que non poden traballar no sistema público pero si no sector privado. Este obxectivo, igualmente perverso, conséguese ofrecendo menos prazas para facer o MIR que alumnos terminan os seus estudos de Medicina. Así, os que non consigan especializarse serán posteriormente explotados polas empresas privadas que ofrecerán os seus servizos ao sistema público a través de concertar a súa actividade.

En todo caso, é indubidable que estamos ante un cambio de modelo. O goberno de la Xunta trata de implantar un modelo máis centralizado (que produce maior desigualdade territorial), máis hospitalocéntrico (que abandona a Atención Primaria), máis centrado na enfermidade que na saúde (que abandona a promoción da saúde e a prevención da enfermidade), máis privatizado (na xestión e provisión de servizos, pero tamén no referente a I+D+i) e menos participativo e transparente. En definitiva, un modelo que pon en perigo ao Sistema Sanitario Público.

Por iso, os problemas da Atención Primaria non se resolven con “comisións de urxencia”, cuxos membros foron nomeados a dedo, coa única intención de darse un respiro –un pouco de osíxeno- para dar a sensación de que se fai algo e gañar tempo ata as próximas eleccións e seguir enganando aos galegos e galegas con falsas solucións.

Os graves problemas que padecemos só pódense resolver de dúas maneiras posibles: a través da mobilización social en defensa da Sanidade Pública ou encomendándose ao Deus de cada cal en busca de protección porque, realmente, a nosa saúde está en perigo.

Vostedes elixen.

Urxencias corredor CHUAC tw