A Xunta non envía os datos do cribado, que publica na web, sumar á estratexia do PP

A Xunta de Galicia enfróntase ao Goberno central nun novo episodio de tensión sanitaria ao rexeitar compartir os datos dos programas de cribado de cancro. Alfonso Rueda defende que esa información é pública e accesible a calquera cidadán, mentres o Executivo central e a oposición galega acúsanlle de ocultismo. No centro do conflito está a xestión da transparencia sanitaria e a disputa polas competencias.

O presidente da Xunta, Alfonso Rueda, explicou que Galicia non remitirá ao Ministerio de Sanidade os datos sobre os cribados de cancro de mama, colorrectal e de cérvix porque se trata de información “xa dispoñible publicamente”.  Na web do Sergas hai un apartado específico sobre este tema.

Principais magnitudes e tendencias en Galicia 

Segundo este portal, programa autonómico de detección precoz do cancro de mama está dirixido a mulleres dunha  idade determinada —inicialmenteaquellas entre 50 e 69 anos— e consiste na realización dunha mamografía cada dous anos de forma voluntaria e gratuíta. Co paso do tempo, o rango de idade foi obxecto de ampliación para aumentar a cobertura.

A taxa de participación (a porcentaxe de mulleres convidadas que acoden) mantense en torno ao 80 % da poboación diana, o que indica unha elevada adhesión ao programa. A taxa de detección (casos de cancro por cada mil mulleres exploradas) sitúase en varios decimais por cada mil, o que permite identificar unha cantidade significativa de casos grazas ao cribado.

En canto ao impacto, o programa logrou mellorías na supervivencia ao cancro de mama, ao detectar un maior número de casos en estadios máis temperáns. En termos de evolución do programa, a idade mínima de participación baixará de 50 a 45 anos e a idade máxima elevarase de 69 a 74 anos, o que implicará a incorporación de decenas de miles de mulleres adicionais ao programa.

Nas primeiras convocatorias tras esta ampliación, obsérvase que a cobertura xa se está estendendo a mulleres de 74 anos, o cal marca a culminación da ampliación cara á franxa superior.Tamén se está impulsando unha estratexia avanzada: un novo cribado piloto personalizado que terá en conta non só a idade, senón factores de risco xenéticos, hábitos de vida e outros indicadores, o que mostra unha evolución cara a un modelo de medicamento preventivo máis personalizado. 

A carta de Gómez Caamaño a Mónica García

A xuízo de Rueda, o Executivo central pide datos “polos que nunca antes se interesou” e faio sen contar cun sistema informático que permita a súa análise. Segundo Rueda, en Galicia estas estatísticas publícanse “de forma regular e aberta”, polo que o Goberno “pode acceder a elas como calquera outro cidadán”.

Desde a sede de San Caetano, Rueda insistiu en que o Executivo galego seguirá ampliando os cribados, reforzando a prevención e “mantendo a Galicia como comunidade pioneira” en programas de detección precoz. Recalcou ademais que o Ministerio carece de competencias para esixir esa información, lembrando que os cribados “son responsabilidade exclusiva” das comunidades autónomas dentro do seu marco sanitario.

Na mesma liña, o conselleiro de Sanidade, Antonio Gómez Caamaño, enviou unha carta á ministra de Sanidade, Mónica García, para comunicar a negativa formal da Xunta a transferir eses datos. Na misiva, cualificou a solicitude de “improcedente” e con “fins políticos máis que técnicos”. Argumentou que os programas de cribado desenvólvense desde fai máis dunha década con óptimos resultados e que a petición do Ministerio “ignora” a autonomía e profesionalidade do servizo galego de saúde.

Gómez Caamaño subliña que o Ministerio non dispón nin dunha rede propia de cribados nin de sistemas actualizados para avaliar a súa calidade. Lembra que non existe ningún documento oficial que regule o funcionamento destes programas, máis aló dun consenso técnico do Consello Interterritorial. Por tanto, considera “fóra de lugar” que o Ministerio esixa agora información sen desenvolver “o sistema informático necesario para recoller e cargar os datos”.

O conselleiro advirte que colaborar nunha iniciativa “incompleta e mal exposta” non mellorará a atención sanitaria. “A Xunta non vai contribuír a unha estratexia de confrontación política”, sinala na carta, ao entender que o Ministerio debería centrar en “problemas reais” como a falta de médicos, o financiamento do sistema ou a actualización do Estatuto Marco para os profesionais sanitarios.

O PSOE acusa á Xunta de ocultismo

A resposta do #PSdeG-#PSOE non se fixo esperar. A portavoz de sanidade socialista, Elena Espinosa, cualificou de “impresentable” a decisión do Goberno galego de non remitir os datos, acusando a Rueda e ao seu Executivo de “antepor interéselos partidistas á saúde pública”. Ao seu entender, Galicia actúa con “opacidade” e “escúdase en supostas competencias exclusivas para non render contas”.

Espinosa sostén que a intención do Ministerio de Sanidade non é invadir competencias, senón “avaliar os programas de detección precoz e mellorar a súa eficacia”. Segundo a portavoz socialista, “a transparencia é esencial para garantir a calidade dos cribados”, que cada ano salvan miles de vidas. “#Negar a compartir información non é defender a Galicia, é illala”, expresou durante a súa intervención no Parlamento galego.

A dirixente socialista lamentou ademais que a Xunta converta a sanidade en “un campo de batalla política”, cando o prioritario debería ser “reforzar a confianza da cidadanía” nos seus programas de prevención. Insiste en que Rueda debe “explicar que ten que ocultar e por que evita a colaboración co Estado nun tema tan sensible como o cancro”.

Reacción do Goberno: "Falta de transparencia preocupante"

Desde Madrid, a ministra portavoz do Goberno, Pilar Alegría, tamén criticou a postura de Galicia e doutras comunidades que decidiron non facilitar ao Ministerio a información solicitada. Durante a rolda de prensa posterior ao Consello de Ministros, tachou de “escurantismo” as negativas autonómicas, subliñando que “se trata dun asunto que afecta á saúde de moitas mulleres”.

Alegría cuestionou publicamente a actitude das comunidades reticentes a colaborar: “Que problema teñen coa transparencia? Por que non queren dar eses datos?”. Para o Executivo central, a negativa de Galicia e doutras rexións pon en risco a coordinación sanitaria e limita a análise conxunta dos programas de cribado en todo o país. En palabras da portavoz, “a cidadanía ten dereito a saber se as comunidades están a ofrecer correctamente ese servizo básico”.

Fontes do Ministerio de Sanidade apuntan que a solicitude de datos responde á necesidade de avaliar con criterios comúns os programas autonómicos e evitar desigualdades na prevención do cancro. Desde o Goberno aseguran que o sistema informático para a recollida de información atópase “en fase avanzada” e que o obxectivo non é controlar nin sancionar, senón “garantir a calidade asistencial”.

Galicia defende o seu modelo e a autonomía sanitaria

O Goberno galego ha respondido que a xestión dos cribados é unha “competencia consolidada” das comunidades e que o seu modelo está “plenamente auditado e publicado”. Sanidade lembra que Galicia foi pioneira na implantación dos programas de detección precoz do cancro de colon e de mama, un dos máis estendidos de España, con altas taxas de participación e resultados positivos. En palabras da Xunta, os datos están “a disposición de calquera cidadán no portal de transparencia”.

O Executivo de Rueda percibe detrás da petición do Ministerio un intento de centralizar decisións que corresponden aos gobernos autonómicos. Neste sentido, algúns sectores do PP galego consideran que a solicitude non responde a razóns técnicas, senón ao “novo impulso de recentralización” que asocian coa política sanitaria do Goberno. Desde a Xunta insístese en que seguirán “cooperando dentro do Consello Interterritorial” pero “sen renunciar á xestión directa dos seus programas”.

A nivel sanitario, varios expertos consultados nos últimos meses por medios galegos advertiron da necesidade dun sistema nacional de indicadores e de estruturas comparables entre comunidades. Con todo, recoñecen que Galicia figura entre as rexións máis avanzadas na cobertura de cribados, especialmente no de colon, onde alcanza a case toda a poboación obxectivo de entre 50 e 69 anos.