O Ministerio pedirá ao SERGAS os datos do cribado de varios cancros tras a polémica andaluza

A ministra de Sanidade, Mónica García, pon énfase vixilancia dos programas de detección precoz do cancro en España ao anunciar este mércores que o Ministerio solicitou a todas as comunidades autónomas os datos de todos os programas de cribado activos —cancro de mama, colon e cérvix—. O obxectivo, segundo salientou a titular de Sanidade, é facer un “seguimento exhaustivo” do seu desenvolvemento e “reforzar a vixilancia” destes servizos esenciais do Sistema Nacional de Saúde (SNS).

Durante a reunión do Consello Interterritorial do Sistema Nacional de Saúde (CISNS), García subliñou a importancia de dispor de información precisa e homoxénea sobre os diferentes programas autonómicos para poder detectar fallos, desigualdades ou deficiencias estruturais no seu funcionamento. A decisión enmárcase no contexto dos atrasos detectados no programa de detección precoz do cancro de mama en Andalucía, que se converteu no punto de partida do estudo “pormenorizado” que prepara o Ministerio.

Un problema estrutural en Andalucía

Na rolda de prensa posterior ao Consello, Mónica García foi tallante ao referir á situación andaluza. Rexeitou de maneira rotunda as explicacións ofrecidas pola Xunta de Andalucía, que achacaba os fallos a un problema informático puntual, e asegurou que se trata dun “fallo estrutural” que responde a unha “falta de control” e de “seguimento”. 

Declarou que non se trata dun feito illado, senón dunha consecuencia directa de anos de desinversión e dunha “falta de confianza do Goberno de Moreno Bonilla na sanidade pública”.

A ministra sostivo que nun ámbito tan sensible como a prevención do cancro “non pode haber fallos estruturais que arrisquen a vida das mulleres”. Destacou que estes programas son “o radar do sistema”, unha ferramenta esencial para detectar de maneira precoz o cancro e aumentar as taxas de supervivencia. Ao seu xuízo, ocorrer en Andalucía é “a punta do iceberg dun modelo sanitario” impulsado, segundo sinalou, polo Partido Popular, que estaría a deteriorar progresivamente a sanidade pública “a través da privatización e a falta de compromiso cos servizos esenciais”.

Chamamento á responsabilidade da Xunta

Mónica García criticou duramente a xestión política do presidente andaluz, Juanma Moreno, a quen acusou de “botar balóns fóra” en lugar de asumir responsabilidades. Afirmou que o líder do executivo autonómico “culpa ao Goberno central, aos radiólogos e a todos menos á súa propia administración”, cando o que se espera nunha crise sanitaria destas características é “dar a cara e asumir responsabilidades”.

A ministra insistiu en que o Ministerio de Sanidade non permitirá que este tipo de fallos repítanse nin permanezan sen resposta. Explicou que as mulleres andaluzas —e, por extensión, as cidadás do resto de España— teñen o dereito a saber que fallou, por que fallou e como se vai a reparar. Por iso, subliñou que o Ministerio exercerá o seu papel como “líder e coordinador” cando unha comunidade autónoma non garanta adecuadamente os servizos esenciais de saúde, tal e como esixe o marco do Sistema Nacional de Saúde.

Supervisión nacional dos cribados

A solicitude oficial do Ministerio de Sanidade a todas as comunidades incluirá datos sobre as principais variables que determinan a eficacia dos cribados: taxas de participación, taxas de resposta e taxas de mortalidade, ademais doutros indicadores que mide o Relatorio de Cribados do CISNS. Con esta información, o Ministerio establecerá un marco comparativo que permita detectar desigualdades entre comunidades, reforzar aquelas que presentan déficits e consolidar as boas prácticas nas que se están logrando resultados óptimos.

García defendeu que “reforzar os cribados é salvar vidas” e avanzou que o Ministerio traballará “da man das comunidades autónomas” para garantir que cada programa de detección precoz funcione con calidade, cobertura e humanidade. Asegurou que o SNS debe ofrecer un nivel homoxéneo de prestacións en todo o territorio, en cumprimento dos principios de equidad e cohesión que rexen o sistema sanitario público.

O contexto da polémica

A situación de Andalucía converteuse nun eixo central do debate sanitario das últimas semanas. Os fallos detectados no programa de detección do cancro de mama provocarían atrasos de até varios anos nas citacións de mulleres dentro do rango de idade recomendado para realizar as probas de mamografía preventiva. Este feito xerou inquietude entre as asociacións de pacientes e colectivos sanitarios, que reclaman medidas urxentes para restablecer a normalidade e avaliar o impacto real que estes atrasos poidan ter sobre a saúde das afectadas.

Desde a Xunta de Andalucía, fontes do Goberno rexional han restado gravidade ao problema, indicando que se trata dunha incidencia técnica temporal que “xa está a ser corrixida” e que non afectou á integridade do programa. Acusaron ao Ministerio de “politizar unha cuestión sanitaria” con fins partidistas.

Con todo, no Ministerio de Sanidade consideran que a resposta andaluza é insuficiente. “Non basta con identificar un erro técnico —explicou García—, senón con garantir que os sistemas de control funcionan, que a supervisión é constante e que os erros non se converten nunha ameaza para a saúde pública”.

O SERGAS chámache: así funciona a rede galega que salva vidas cunha mamografía a tempo

 Cada dous anos, miles de mulleres galegas reciben unha carta que pode ser vital. É a invitación do Servizo Galego de Saúde (#SERGAS) para participar no Programa de Detección Precoz do Cancro de Mama. Este sistema, consolidado e gratuíto, é unha peza crave na loita contra o tumor máis frecuente en mulleres, buscando a enfermidade antes de que dea a cara. Analizamos a súa engrenaxe, desde a chamada inicial até o diagnóstico.

1. A QUEN SE DIRIXE? A POBOACIÓN DIANA

O programa está enfocado no grupo de maior risco.

• Mulleres por idade: O foco principal son todas as mulleres con idades comprendidas entre os 50 e os 69 anos. Considérase que nesta franxa de idade a mamografía é máis eficaz e a incidencia do tumor é maior.
• Mulleres con risco elevado: Existe un protocolo específico para mulleres que, sen alcanzar os 50 anos, presentan un risco familiar ou xenético alto. Estas pacientes son valoradas en Unidades de Consello Xenético e poden iniciar un seguimento personalizado antes da idade estándar do cribado poboacional.

2. O PROCESO PASO A PASO: DA CARTA Á IMAXE

O funcionamento é sistemático e está deseñado para chegar a toda a poboación obxectivo de forma activa.

• A Invitación: O SERGAS inicia o proceso. Non tes que pedilo. A través dun cruzamento de datos do censo e o cartón sanitario, envíase unha carta certificada ao domicilio da muller. Nesta carta especifícase unha data, hora e lugar para a realización da proba.
• Flexibilidade: Se a cita non é conveniente, pódese cambiar facilmente chamando ao teléfono que se proporciona na mesma carta. A adherencia é clave, polo que se dan todas as facilidades posibles.
• A Mamografía: A proba de cribado é a mamografía bilateral. Realízanse dúas proxeccións de cada mama (cranio-#caudal e oblicua-media-lateral) para obter unha imaxe o máis completa posible do tecido mamario. A proba dura apenas uns minutos e, aínda que pode resultar molesta pola compresión necesaria, non é dolorosa. Realízase nas Unidades de Exploración Radiolóxica específicas do programa.

3. E DESPOIS DA PROBA? Os RESULTADOS

Unha vez realizada a mamografía, ábrese un proceso de análise rigorosa para garantir a fiabilidade.

• Dobre Lectura: Para minimizar erros, cada mamografía é interpretada por dúas radiólogos distintos de forma independente. Se hai discrepancias na súa valoración, un terceiro radiólogo experto avalía a proba para chegar a un consenso.
• A Comunicación:
  • Resultado Normal: Se non se detecta ningunha anomalía, a muller recibe unha carta no seu domicilio nun prazo aproximado de dúas semanas informándolle de que o resultado é normal. Indícaselle que será convidada de novo pasados dous anos.
  • Resultado Anómalo: Se se detecta algunha imaxe sospeitosa ou que require un estudo máis profundo, o proceso cambia. O persoal do programa ponse en contacto telefónico coa muller para darlle unha nova cita nunha Unidade de Diagnóstico e Tratamento. É importante subliñar que un resultado anómalo non significa ter cancro. A gran maioría das veces son achados benignos (quistes, calcificaciones sen importancia, etc.).

4. CANDO HAI QUE SEGUIR INVESTIGANDO: A UNIDADE DE DIAGNÓSTICO

Se a mamografía de cribado arroxa dúbidas, actívase un segundo nivel de estudo para confirmar ou descartar a patoloxía.

• Probas Complementarias: Nesta nova cita, realízanse estudos adicionais segundo o tipo de imaxe detectada. As probas máis comúns inclúen:
• Proxeccións mamográficas adicionais para ampliar unha zona concreta.
• Ecografía mamaria, que axuda a diferenciar lesións quísticas (líquidas) de lesións sólidas.
• Biopsia: Se unha lesión sólida é sospeitosa, procédese a tomar unha pequena mostra de tecido (biopsia con agulla grosa ou PAAF) para analizala no laboratorio de anatomía patolóxica. Este é o único método que confirma con certeza a presenza de células cancerosas.
• Diagnóstico Final e Tratamento: Se finalmente se confirma un diagnóstico de cancro, a paciente é derivada de inmediato aos servizos especializados de ginecología, oncoloxía e cirurxía para iniciar o tratamento correspondente. Grazas a esta detección precoz, o prognóstico adoita ser moi favorable, con tratamentos menos agresivos e maiores taxas de curación.