Yulenmis Aguilar, esperanza da xavelina: “Competir baixo a bandeira olímpica? A París 2024 ou vou por España ou non vou”

Yulenmis Aguilar (Bayamo, Cuba, 1996) é unha das grandes esperanzas do atletismmo nacional. A atleta cubana leva máis de tres anos fincada en Galicia, en Oleiros, adestrando baixo a batuta do lendario Raymundo Fernández. Chamada a ser unha lenda no seu país natal, coa que rompeu a marca mundial junior, o equipo nacional cubano expulsouna en 2018 dunha maneira polémica. Lonxe de render, Yulenmis buscou alzar o voo en Europa, onde chegou coa idea de volver ser unha das mellores do mundo. Conseguiuno: o pasado fin de semana lanzou a 63,90 metros, a só 10 centímetros da mínima olímpica, pero sendo o mellor lanzamento do ano a nivel mundial. 

Con estes rexistros, en Tokio estaría pelexando polas medallas. Con todo, hoxe aínda non ten a nacionalidade española, polo que nin pode ser campioa de España a pesar de ser a mellor nin ser seleccionada polo Comité Olímpico Español para ir a París 2024. Está a traballar a contrarreloxo para lograr a Carta de Natureza, un recurso que fixo que outros deportistas puidese competir baixo bandeira española. Yulenmis non contempla outra opción que non sexa ir aos seus segundos Xogos con España. Por agora, parece que todo avanza segundo o esperado, pero o tempo aprema, aínda que o soño se mantén intacto e a súa forma física está preto da súa cenit. 

O primeiro de todo, felicitarche polo teu fin de semana en Xaén. Con 63,90m quedáchesche a nada da mínima olímpica, pero os resultados son moi bos ao ser a mellor marca do ano. Como che viches? Que sensacións tes nestes momentos?

A nivel físico bastante ben. Os resultados din o bo nivel que demostro, a miña forma xeral. Pero cun sabor agridoce na boca por eses 10 centímetros. Pero satisfeita, para que dicir o contrario, moi satisfeita dos resultados especialmente pola altura da tempada á que estamos. 
 

Aínda que é un lanzamento moi bo, vímosche lanzar a máis de 64 metros. Cales son os seguintes campionatos? Como van ser os próximos meses?

Agora estamos a facer un parón duns días para recuperar ben e cambiar o ciclo. Xa con vistas ao verán imos empezar a cargar coas competicións máis importantes, especialmente os Xogos Olímpicos.
 

DO CARIBE A OLEIROS

Con todo, a túa maior dificultade nestes momentos non é a propia xavelina, senón a túa nacionalidade. Aínda sendo a mellor, non es campioa nacional. Que ocorre con Yulenmis? Cal é a súa historia para os que non a coñezan?

Levo aquí desde finais de 2020. Competín a nivel nacional en todos os niveis, tanto campionatos ligueiros como certames nacionais. Non puiden ser campioa nacional porque non son española a pesar dos meus resultados. Os mellores resultados que tiven foron en España, onde levo dous anos esperando pola nacionalidade. 
 

De feito, antes de chegar, estiveches dous anos sen competir tras ser expulsada do equipo nacional cubano a pesar de ser unha das grandes promesas do atletismo. Que costa máis despois de tanto tempo de inactividade: recuperar o físico ou o nivel de preparación mental? 

A preparación mental xa non tanto. Cando vin a España xa viña coa suficiente fortaleza mental para volver. A parte física foi a máis difícil. Calquera pode imaxinar que para un atleta de alto nivel estar parado dous anos, ao 85%, é empezar, xa non de cero, senón de menos 50. Foi un ano demasiado duro para min, para o adestrador, médicos, fisios.. 
 

Como acabas na Coruña? Por que Galicia para prepararche?

Casualidades da vida. Nin sequera busqueino. Desde hai moitos anos, desde que Raymundo Fernández -o seu adestrador- facía os mitins de lanzamento aquí na Coruña, comezou unha moi boa relación cos cubanos. En 2019 estivo aquí o equipo cubano preparando o Mundial de Doha e recomendáronme que se quería seguir a miña carreira deportiva sería con Raymundo. Basta con mencionar a súa traxectoria xunto a outros atletas. Chegue de casualidade e a casualidade foi moi boa. 
 

E que atopaches en Galicia? Debe de ser moi distinta a Cuba…

Totalmente. É todo o contario co Caribe. Pero é o lugar perfecto para adestrar porque o ten todo: ten a praia, as montañas para a preparación, o clima tampouco é a calor do sur nin o frío de Zaragoza, por exemplo, así que un adáptase. 
 

Saír de Cuba pode ser realmente difícil. Ti fixéchelo de maneira legal e outros tamén abandonaron o equipo nacional. É tan precaria a situación para un atleta cubano?

Non quero meterme neses temas. Os xornalistas e todo o mundo son conscientes da situación na que se atopa Cuba, polo que falar do tema sobra. 
 

En certo xeito, reunes o mellor dos dous mundos: un físico extraordinario, como o de moitos atletas caribeños, e a preparación e técnica dos deportistas europeos. Iso pode abrir aínda máis o abanico de posibilidades, non?

Si, é o que ten. Esa estirpe dos caribeños, como digo eu, tráioa no sangue, a miña forma de competir, esa forma como somos. Pero a forma europea, sobre todo a nivel físico e técnico, cambioume a vida. É totalmente diferente, ao 100%. 

A CARTA DE NATUREZA: ESPAÑA Ou NADA

E como está a evolucionar a cuestión para poder ir co Comité Olímpico Español? Será por Carta de Natureza, por arraigamento…?

De momento o expediente que temos presentado hai dous anos é por Carta de Natureza. É co que nos estamos movendo e de momento tanto a Federación como o Consello Superior de Deportes foron os que mandaron informes positivos para que fose nacionalizada. É certo que estivo moito tempo parado, pero este último mes parece que se avanzou bastante o tema. Creo, sendo moi positiva, que é cuestión de semanas para que isto saia adiante. No entanto, por levar tanto tempo en España, existe a posibilidade de que poida obter a nacionalidade por outra vía. Pero ese non é o obxectivo, porque se non non chego. Non chegaría aos Xogos e este sería un ano perdido a nivel de selección. Pero por Carta de Natureza é posible, e os meus resultados están a certificar que podo gañarme esa categoría.
 

Noutras edicións das olimpíadas hai atletas que competiron baixo a bandeira olímpica como participantes independentes ou  dentro da denominación de Equipo Olímpico de Atletas Refuxiados. Existen outros recursos para competir se non obtés a nacionalidade. Estudaches estas posibilidades ou algunhas fórmulas parecidas?

Non, a verdade que non. Eu vou aos Xogos Olímpicos por España ou non vou. Esa é a miña situación agora mesmo. Nin son refuxiada político de ningunha parte, eu non fuxín de Cuba nin teño ningún tipo de problema con Cuba, e non quero outra cousa. Quero que mañá, cando digan que Yulenmis foi aos Xogos, apareza unha bandeira de España, non outra. 

"É certo que estivo moito tempo parado, pero este último mes parece que se avanzou bastante o tema. Creo, sendo moi positiva, que en cuestión de semanas para que isto saia adiante"

Sería unha mágoa que alguén cos teus rexistros quedase fose dunhas olimpíadas por unha cuestión diplomática ou administrativa. 

Non creo. Como dígoche non creo que pase porque se está movendo todo bastante ben. Pero si pasa…así é a vida dos atletas. Eu decidín virme aquí e non teño 40 anos, xa haberá máis oportunidades. Incluso outros Xogos Olímpicos. Pero é verdade que sería unha pena polo meu momento de forma, que é moi bo, pero quedará para outro momento se non pasa, pero espero que non sexa o caso. 

“A VILA OLÍMPICA ES O MÁIS MARABILLOSO QUE CHE PODE PASAR”

Con estes rexistros, en Tokio 2020 non estarías tan lonxe de pelexar polas medallas. Nestas citas, con tanta adrenalina, sempre se saca un punto extra de enerxía. Imaxináchelo moitas veces nos últimos meses?

Eu dedícome a traballar. Traballo para que os resultados saian. Enfócome en gozar, en traballar duro…non estou moi pendente niso. Compito na Diamond League, nos mellores mitins de Europa, onde estamos os mellores, e non me preocupo. O deporte é incerto. É certo que nos pasados Xogos fose 5ª e o ano pasado bronce. Pero un non sabe, porque pode gañar con 65 metros ou se cadra vaise até os 69. É demasiado incerto. 
 

E fíxasche nos teus rivais, os seus métodos…? 

Non, non, non! Eu teño a miña propia forma, o meu propio traballo, o meu propio estilo. Á fin e ao cabo, todos buscamos un resultado. É normal, coñecémonos e estamos atentos até certo punto. Sabemos como se move o ranking mundial, pero non moito máis que iso. 
 

Historicamente, Cuba deu grandísimos atletas cun gran percorrido olímpico. Basta con mirar o seu medalleiro con 84 ouros. Talvez dous dos máis grandes da historia sexan Javier Sotomayor e Osleidys Menéndez. Cal é o teu primeiro recordo duns Xogos?

Coñecín a Osleidys en 2012, xa retirada, cando me incorporei á selección nacional. Os meus primeiros recordos son os de Londres 2012, os primeiros que lembro con claridade. De Pequín teño algún recordo, pero era máis pequena, e xa en 2016 participei eu. 

E para ti que supón a Vila Olímpica? É o é gran escenario…

É todo. É a cita que ningún atleta de alto nivel pódese perder xamais. É o máis marabilloso que che pode pasar porque é o máis limpo. Estamos todos alí, integrados, todos os países, todos os deportes… É o máis marabilloso que che pode pasar na vida. A nivel deportivo pode saír ben ou mal, pero a nivel persoal é algo que hai que vivir