Está a solución para Stellantis Vigo enterrada no Monte Galiñeiro? Xeólogos indagan as súas terras raras

O xacemento de terras raras do Monte Galiñeiro é un dos máis importantes de España e, para os xeólogos, a chave para o impulso de moitas industrias españolas, dependentes deste recurso escaso e que monopoliza o mercado chinés.

Con todo, chegar ata esta veta resulta polémico polos efectos que iso pode ter sobre o medioambiente e a contorna. Pablo Núñez, delegado en Galicia do Ilustre Colexio Oficial de Xeólogos, explica para Galiciapress os pormenores do potencial oculto nas entrañas de Ou Galiñeiro.

Para o ICOG, fan falta máis estudos que permitan coñecer que é o que hai en Gondomar, pero por agora a súa aposta é a dunha mina subterránea, cun impacto mínimo no patrimonio natural. Trátanse, estiman, de recursos capitais para a descarbonización e a economía nacional, pero advirte que o camiño desde que se fai unha exploración ata que cristaliza nunha mina "é moi longo". 

Pablo Núñez (izq.) xunto a Manuel Regueiro (centro) e Francisco Conde (dcha.) | Foto: ICOG

Stellantis Vigo leva meses arrastrando un problema na súa produción pola crise dos semiconductores, o que está a afectar ao emprego da planta. Centos de traballadores viven colgados do teléfono, pendentes dunha chamada que lles confirme se mañá traballan ou non. Os compoñentes procedentes de Asia son os que, se chegan a Balaídos, deciden que haxa ou non traballo. Pero, e se non fixese falta mirar a Oriente para manter a actividade na factoría olívica? E se a automoción galega e nacional dirixise os seus ollos a Gondomar, á beira de Vigo, máis concretamente á cima do Monte Galiñeiro? E se os problemas da economía galega e os retos do futuro, como a descarbonización, estivesen ocultos pero a nosa alcance?

Alguén que coñece ben eses terreos é Pablo Núñez, representante do Ilustre Colexio Oficial de Xeólogos (ICOG) e coordinador dos comités de Información da Xunta Directiva da Cámara Oficial Mineira de Galicia. Núñez é un dos moitos expertos que avogan por realizar máis estudos na contorna para coñecer que é o que temos entre mans exactamente, xa que algúns consideran Ou Galiñeiro un dos dous únicos xacementos de terras raras de España.

Primeiro erro. “Non hai só dous”, replica Núñez, “pero o de Ou Galiñeiro e o de Ciudad Real simplemente son os máis coñecidos”. “Galicia ten posibilidade de ter algún xacemento máis, non temos dúbidas. Un exemplo témolo en Salvaterra do Miño, nun xacemento de áridos”, matizan desde o ICOG, o que pon de manifesto o potencial que aínda esconde a nosa comunidade e do que somos alleos.

DIRECTRICES DA UNIÓN EUROPEA PARA A DESCARBONIZACIÓN

Un estudo detallado podería poñer á comunidade á vangarda en moitos sectores, xa que as terras raras son un elemento fundamental para a industria tecnolóxica. “Neste século son indispensables para calquera tecnoloxía común: móbiles, coches eléctricos, aeroxeradores, computadores, máquinas de resonancias para diagnósticos médicos…”, enumera Núñez.

Pero, sobre todo, resultan “un elemento crave para reducir o consumo de combustibles fósiles e camiñar cara á descarbonización”. Por este motivo, desde a Unión Europea reclaman máis implicación dos Estados membros para que falen cos seus servizos xeolóxicos e exploren a súa xeografía en busca destes compoñentes para lograr unha certa independencia de terceiros países.

Unha liña semellante á de multinacionais e empresas, como Stellantis, lastrada polos caprichos dun mercado como é o dos semiconductores con continuos achaques que lastran a economía e o emprego. Nese sentido, apostan por espolear modelos autosuficientes, como o de Tesla, coas súas propias minas de litio ou cobalto -que, pola outra banda, non deixan de estar baixo a lupa de organizacións como Amnistía Internacional-.

Monte Galiñeiro | Foto: Turismo.gal

Explotar estes recursos non nos emanciparía de China, o principal produtor, pero si sería un colchón máis que interesante. Núñez considera que, a falta de estudos actualizados, poderían extraerse ao redor de 1.600 toneladas de terras raras ao ano. Ocorre o mesmo con “outros posibles xacementos”, para os que o ICOG só pódese agarrar a estudos antigos. “Habería que investigar e inspeccionar un pouco máis para ver se é explotable ou non ese xacemento. No caso de Ou Galiñeiro non o sabemos, non temos a información suficiente”, recalca.

A continuación, non pode esconder o seu optimismo por un enclave que “apunta ben”, pero ao que “hai que confirmar”. Nese suposto, España non pasaría a ser unha potencia mundial, pero si permitiría “reducir moito a dependencia” para non ter que “parar parte da nosa industria” nun contexto de crise destes compoñentes.

“Cada tres anos a Unión Europea actualiza a listaxe de materias primas fundamentais, e as terras raras están no alto porque o comercio está controlado por un país. É evidente que con xacementos propios reduciriamos esa dependencia e estariamos en posición de ter fábricas de elementos tan importantes como os semiconductores, xerando así emprego industrial e dispoñendo os compoñentes de primeira man”, razoa Núñez. 

SEN MANCHARSE As MANS

Este último punto é interesante porque, ademais, isto outorgaría a estas explotacións o selo de conflict free, o que resultaría un atractivo para outros países, que hoxe teñen que recorrer a explotacións do Congo, por exemplo, onde estes recursos xeraron moitos combates e desigualdades sen respectar os dereitos humanos. A cuestión de fondo neste sentido é: debe España contribuír a estas vulneracións cando dispón deses mesmos recursos?

“Non é o mesmo abrir unha mina en España que facelo en Zambia, por exemplo”, resume Núñez. “Alí non sabemos se se cumpre a seguridade dos traballadores, polo menos non como si se cumpre en Europa, o respecto polo medioambiente é escrupuloso... É hipócrita pensar que queremos todas as cousas que nos fan fácil a vida pero que a explotación a fagan outros. Non é como se debe facer. Debemos operar baixo leis estritas, como así son as normativas galega e europea”, critica. 

“Da extracción das industrias minerais viven máis de 350.000 persoas na Unión, pero hai máis de 30 millóns de postos de traballos que dependen da subministración destas materias primas. Se rompen esas cadeas de subministración en Europa, temos un problema serio”, advirte Núñez.

"A MINA, DE HABELA, SERÍA SUBTERRÁNEA"

A proposta choca frontalmente contra os grupos ecoloxistas e veciñais que desterran calquera posibilidade de explotar Ou Galiñeiro. O seu valor paisaxístico e ecolóxico está por encima de calquera empresa que poida propoñerse. Moitos temen que ocorra un desastre ambiental, algo parecido ao que ocorre en Touro nas contornas da vella mina, pero Núñez, coñecedor da importancia de Ou Galiñeiro, descarta esa idea, xa que non falamos dunha mina ao descuberto, senón dunha galería subterránea.

Núñez salienta en que, de calquera xeito, ninguén está a traballar na contorna nin hai un proxecto concreto encima da mesa, “só estamos a falar desa presenza de terras raras”. “De habelo, sempre debería ser un proxecto de minería subterránea. Co seu valor paisaxístico, é evidente que non se pode facer unha explotación ao descuberto. Varios proxectos en Galicia desenvólvense en antigas minas dos anos 70 ou 80 e que contemplan o aproveitamento dos activos e a recuperación dos pasivos. Non é o caso de Ou Galiñeiro, segundo o noso punto de vista”, observan desde o ICOG.

As terras raras estarían localizadas “debaixo do monte” e nun depósito “non demasiado grande”, pero a falta dun estudo máis exhaustivo, tan só poden referirse a esta proposta como a máis conveniente, imitando a “operacións que xa se realizan en Europa en contornas protexidas que non afectan o patrimonio destas zonas”.

“Poden coexistir os dous mundos. Pero hai que seguir investigando, seguir coñecendo para, así, desenvolver un proxecto xeolóxico serio”, fai fincapé Núñez.

"O CAMIÑO A UNHA MINA É MOI LONGO"

O de Gondomar non parece un caso illado, pero ocorre o mesmo noutras zonas, xa que nestes momentos os expertos só agárranse a “indicios” e “pistas”. “Hai zonas da provincia de Ourense co seu potencial…pero o certo é que non están tan localizadas”, explica o delegado, volvendo ao exemplo de Salvaterra e o seu aproveitamento da monacita ou mesmo o ouro, aínda que en pequenas cantidades nos dous casos.

O ICOG pretende con estas evidencias demandar unha maior implicación das administracións para que “empresas solventes poidan levar a cabo estes estudos”, pero lembra que “apenas o 1 ou o 2% dos proxectos de exploración acaban sendo minas”.

“O camiño a unha mina é larguísimo e necesita unha base de coñecemento de varios anos. E Ou Galiñeiro nin sequera é un proxecto nestes momentos, e sería necesaria un investimento de 10 ou 15 millóns para poder facer as cousas ben”, acentúa Núñez. “Todo parte do coñecemento e a partir de aí decidir”, conclúe. Saber si é unha mina inesgotable.