"415 € por avogado de quenda de oficio nun caso de asasinato ou homicidio cando de privado cobrarían 40.000"

"Se hai que matar, mátase". A frase, terrible, pronunciouna un dos detidos no crime que acabou coa vida de Antonio Costa, placeiro de Santiago de Compostela e triste protagonista dun dos casos que será seguido con atención polos medios composteláns e de toda Galicia pola violencia do mesmo e que, ao tempo, destapará a relevancia dun servizo fundamental como é o das xustizas gratuíta prestada polos avogados da quenda de oficio. 

No asasinato da Praza de Abastos de Santiago non todos saben o peso que ten a quenda de oficio neste suceso, onde nas primeiras horas foron profesionais deste servizo, en folga indefinida cos procuradores desde hai un ano, os primeiros en asistir ao tres detidos. Un deles, o avogado Javier Álvarez, tivo que acudir a comisaría ante a chamada dos axentes, que tiñan custodiado ao cidadán italiano detido e que, ao cabo, foi deixado en liberdade sen cargos ao ser exculpado polo vixiante de seguridade.
 

A 5 EUROS A HORA

“O Colexio de Avogados eliminou as listas de reserva. Fixérono mal e nin sequera os xulgados e a policía enténdeno. Obrígannos aos que estamos de garda, tanto o día antes ou despois, a ir si chámannos pola razón que sexa”, explica o letrado, que tivo que levantar da mesa á hora para cear para prestar este servizo que “non ten horarios” ao ser “os únicos cidadáns deste país que temos a obrigación legal de prestar un servizo público”. “Témolo por lei”, recalca, aínda que admite que nesta circunstancia atendeu á chamada practicamente de casualidade.

“Xa comprobaran que o mozo non estaba no asunto, vírano nas cámaras e no local no que estaba cando sucederon os feitos. Era imposible que se atopase na Praza de Abastos. Pero si non o asistía un avogado non podían polo en liberdade. Como o vas a deixar no calabozo até o día seguinte se non fixera nada? Non tócache outra que ir”, detalla Álvarez. 

Unha asistencia que, a pesar de todo, Álvarez non cobrará. “O que a xente non sabe é que a Xunta non paga por día de garda. Non é como no SERGAS, onde son uns 20 euros pola hora de garda. A Xunta paga actualmente 131 euros por cada asistencia. Pero non recibes 131 euros por cada asistencia, senón o que resulte de dividir o total de asistencias do trimestre entre o número de avogados de garda. Veñen saír unha
media duns 5 euros por hora de garda”, relata Álvarez.

O caso do placeiro de Santiago podería tomar como exemplo dun día na oficina da quenda de oficio “con certos matices”. “É moi confuso todo”, lamenta o togado, que recalca que se os avogados de garda “non contestan a chamada do xulgado, ou están excedidos, chaman aos do día seguinte”. 

“Pero non se paga ese servizo. A Xunta págalle ao ICA as asistencias que xustifica e, despois, é o Colexio o que o reparte. Nós non recibimos unha paga polo día de garda, como calquera outro servizo público,dá igual o número de veces que teñamos que asistir”, censura. “Recibirás o que che corresponda pola repartición do trimestre”, abunda.

DE 40.000 EUROS A 415

No entanto, o papel das súas compañeiras da quenda de oficio, as dúas que asistirán aos detidos que se atopan en prisión provisional, é moito máis relevante neste caso e o seu peso, aínda que maior, non se verá recompensado cuns maiores emolumentos. “Sen avogado non se pode facer nada. Sen o avogado nin a policía, nin o xulgado…ninguén pode facer nada”, lembra Álvarez.

“Isto pode ser un homicidio ou pode ser un asasinato en función das circunstancias que haxa. Este sería un procedemento abreviado e van cobrar 415 euros cada unha. Pero neses 415 euros váiselles a retribuir a fase de instrución e a fase de plenario. A primeira é desde que se detén ao que será procesado e ponse a disposición xudicial para que se tomen medidas. Comprende a declaración do detido, as declaracións posteriores ás testemuñas, a práctica doutras dilixencias, recursos… E logo o xuízo, no caso de que non sexa sobreseído, e co escrito de defensa pasa ao xulgado penal, a fase de plenario co xuízo”, relata Álvarez.

O xuízo pode celebrar na data sinalada ou non. Pode suspender por diversas causas, pero o avogado ten que asistir as veces que sexan. “Non cobras máis. Segues cobrando os 415 euros. Non hai retribucións a maiores por ter que ir a máis dunha vista, só polo procedemento abreviado como bloque, e aínda que a instrución poida durar anos. Ti traballas eses anos asistindo ás declaracións de testemuñas, interpondo os recursos que consideres… Nada diso págase, págase o paquete, como tampouco se paga a executoria”, incide. 

Sexa como sexa, Álvarez prevé para as súas compañeiras “un traballo de mil pares de collóns”. “É moi desagradecido. Van cobrar nin 1% do que poderían cobrar por privado, que segundo o profesional podería estar entre os 20.000 ou 40.000 euros”, estima. Con todo, o importante é o peso desta actuación, pois os detidos “xóganse moito, falamos de que a pena pode ir entre os 10 e os 25 anos de cárcere, dependendo de si é homicidio ou asasinato”. 

“A responsabilidade dun avogado é moi gorda. Asumes moita responsabilidade cando asistes a un detido. E a lei non permíteche renunciar”, agrega.

ESPERAS E SANCIÓNS

Os procesos poden dilatar no tempo e, na situación actual, no medio dunha folga de avogados da quenda de oficio e aínda en carteira moitas causas suspendidas durante a folga dos LAJ e Funcionarios de Xustiza, é probable que o embotellamento sexa aínda maior nos xulgados. O gran problema é que, como apunta Álvarez, os xulgados non están a conceder suspensións no caso da folga do TO. 

“O sindicato convocante da folga estableceu uns servizos mínimos porque a autoridade laboral inhibiuse”, puntualiza o avogado, lembrando que foi convocada por un sindicato “legalmente constituído e rexistrado” e que a folga “foi comunicada á autoridade laboral e ninguén a impugnou ante a xurisdición competente, que é a xurisdición social”.

Por todo isto, Álvarez, como outros colegas seus, non poden esconder a súa sorpresa e indignación ante acontecementos como os que se rexistraron nos xulgados de Ourense, onde unha avogada foi multada con 180 euros por facer uso do seu dereito a acudir á folga, o que espertou unha onda de solidariedade coa damnificada, que estivo apoiada coa mobilización do pasado luns celebrada en Santiago de Compostela e á que acudiu unha nutrida representación de profesionais da quenda.  

“Ao principio dicíannos que non tiñamos dereito á folga. Un xulgado de instrución, un xulgado de penal, un xulgado de primeira instancia…son incompetentes para dicir sobre iso porque a xurisdición competente é a xurisdición social. Pero se deron conta de que estaban a meter a pata e empezaron a botar man en penal de que a lei de enjuiciamiento criminal non prevé a folga do Avogado entre as causas de suspensión”, admite Álvarez, queconsidera que os Xulgados teñen a tixola polo mango. 

“A lei prevé a suspensión do proceso no caso de que haxa xusta causa. Se o dereito de folga é un dereito fundamental, e a folga é legal por estar convocada por un sindicato legalmente constituído non é esa unha xusta causa?”, cuestiona. “Os xuíces fixeron folga no ano 2018 e os procesos directamente paralizáronse, e con todo a folga dos xuíces non está prevista na lei como causa de suspensión. E resulta que os xuíces, como os fiscais e os Militares, non teñen dereito de sindicación, polo que legalmente non poden convocar folgas, e con todo fixérono e foi efectiva”, destaca. 

Por iso, ao non conceder as suspensións, Álvarez anima ao resto de profesionais do servizo a non acudir aos xulgados e ver si, como noutros lugares, ábrense expedientes sancionadores por desobediencia. “Artigo 315 do Código Penal: coaccionar ou impedir o exercicio do dereito á folga”, esgrime Álvarez como reacción contra o xuíz á hipotética apertura de dilixencias por desobediencia. Nese punto Álvarez incorpora outra vía, como é o feito de que “terían que designar a outro xuíz e non pode ser desta cidade”. 

“SE NOS PAGA COMO UNHA INDEMNIZACIÓN”

É un proceso complexo e Álvarez é consciente de que só sería posible mediante a unidade de acción de todos os profesionais adscritos ao servizo e un parón total, algo que hoxe, razoa, resulta “practicamente impensable” polo nulo apoio das propias institucións da avogacía. 

“Se temos un accidente durante a garda non estamos cubertos pola Seguridade Social pois a Xunta non cotiza por nós. A Lei de Xustiza Gratuíta contempla o que se nos paga como unha indemnización. Flipa!”, observa, á vez que incorpora casos tan sanguentos como o do xulgado de Corcubión, onde o servizo foi cuberto con tres esquiroles e unha avogada trasladada á forza desde Muros. 

“Unha indemnización é a reparación dun dano. É unha fraude de lei para que  non exista relación laboral coa administración pública. Por iso non se contempla como  unha retribución, que é o que se paga pola prestación dun servizo. É impresionante e a xente non sabe todo o que hai detrás”, critica, advertindo que mentres no caso da quenda de oficio os avogados non poden mirar ao reloxo “con frecuencia os xuíces nos seus gardas non están pola tarde e os detidos non pasan a disposición xudicial até o día seguinte pola mañá, obrigándonos así a prolongar a garda un día máis, e gratis”. 

#ES CORRECTA A ASISTENCIA NO MEDIO DUNHA FOLGA?

Con todos estes ingredientes, a pregunta que se fai a cidadanía é si nesta situación actual pódese garantir unha correcta defensa dos detidos cando a realidade na quenda de oficio é tan precaria. “A defensa si, faise e faise ben, e se preguntas a un xuíz non diranche que non”, resolve. Con todo, o hartazgo no colectivo é tal que pronto pode haber unha escalada de renuncias como as que ocorreron en xulgados de Lalín ou A Estrada, obrigando aos colexios a dar de alta a todos os avogados dentro do servizo, o que obrigaría a todos os avogados composteláns a estar nesta lista. 

“Imaxina a un Avogado que está a soldo nun despacho, e de súpeto o Colexio dáo de alta forzosa na Quenda de Oficio. O despacho é o que lle paga e, con todo, tería que facer gardas no seu horario laboral como vai ir no seu horario laboral a unha asistencia gratuíta da Quenda de Oficio?” pregunta. A motivación dos avogados para seguir non é outra que a mesma paixón polo oficio. “É que a min gústame. Gústame o penal e sigo porque me gusta. En Santiago non hai moitos casos de penal no ámbito privado”.   

A situación, ao seu xuízo, non é sostible por moito máis tempo, aínda que xa se cumpre o ano desde o inicio da folga indefinida. “Eu digo que hai que seguir. Hai que arriscar e non acudir ás actuacións. É a única maneira. Canto máis adiante se pode levar? Non o sei. Desgraciadamente penso que se acabará diluíndo porque a administración está moi cómoda e nós completamente indefensos porque nin os nosos colexios nin os nosos consellos xerais velan polos nosos dereitos e intereses lexítimos como lles impón o Estatuto. É paradoxal, pero os avogados estamos indefensos”, gabia.