Turistas e comercio en Santiago: unha historia pouco amorosa

O casco antigo de Santiago fora até agora o fogar de familias que viviran xeracións no mesmo. Coa chegada do Xacobeo a cidade viuse inmersa nun cambio radical en canto á súa fisionomía externa e interna. Os vellos comercios de proximidade, desde ferraxarías a tascas pasando por ultramarinos, tendas de teas, bibliotecas de vello e algún artesán que quedaba na área, deixaron paso a restaurantes de racións, oficinas de viaxes, hoteis, microhoteles, hospedaxes, hostais, e tamén lavandarías automáticas. Si, o centro da cidade, para desgusto de moitos se convertido nun lugar para o gusto de moitísimos outros. O “gusto” destes últimos tamén está, polo que vén sucedendo nos últimos tempos, en uso de megáfonos durante os últimos metros do camiño até a catedral, grupos moi numerosos cantando en horarios de descanso e a inmensa maioría non gasta moito diñeiro na cidade.

A VIDA COMERCIAL 

Carmen e o seu marido rexentan unha panadaría-pastelaría nunha das entradas de Santiago na famosa Porta do Camiño. Durante o verán ve aos turistas e peregrinos entrar en multitude na cidade. Adoitan ser bastantes os que se deteñen no seu establecemento para comprar augas, refrescos, incluso “algo para un bocadillo”, pero a maioría da súa clientela son ou ben persoas que viven cerca ou locais de hostalaría que aprecian o pan artesán. Por outra banda, se se lle pregunta polos turistas e as súas formas de consumir, Carmen non ten dúbidas: “os mellores, os alemáns, se non falan español simplemente sorrín, apuntan co dedo o que queren e pagan”. Outros, con todo, “entran en manda, mírano e tócano todo, non pairan de falar, e si collen algo é unha auga ou un refresco e encima queren regatear”.

“Nestes tempos os lugares que se benefician do turismo son os bares da Rúa do Franco, Vilar e Cervantes, o resto leva pouco ou moi pouco” di Roberto Almuíña da Asociación de Veciños dá Cidade Histórica de Santiago de Compostela. “Se falamos de hostalaría en Santiago tamén existe no Castiñeiriño, Vista Alegre e outros barrios que non reciben un céntimo”. 

Sinalando directamente aos tres lugares apuntados por Almuiña, si é certo que a actividade hostaleira neles está masificada, convertendo Ou Franco nunha rúa intransitable para propios e estraños. No caso desta rúa, a proliferación de novos restaurantes, tendas de doces e sobre todo de “recordos” ou souvenirs. Noutras partes da zona vella novos negocios de restauración pecharon case ao ano de abrir ante a escasa demanda. 

Onde está o negocio agora? Nos alugueres e na instalación de lavandarías en casas do centro, algunhas con máis de douscentos anos de historia. Isto para quen queda uns días, porque son maioría os que “chegan en bicicleta ou andando, recollen a 'compostela' e vanse sen deixar nada, mesmo hai persoas que presumen de vir a Santiago e non facer gasto algún”. Un exemplo, persoas que dormen nas prazas ou bancos para aforrar hotel ou albergue.

AVÁLAO A INVESTIGACIÓN

O 20 de xuño de 2024 o grupo de investigación da Universidade de Santiago, Rede Galabra, presentaba na Cámara de Comercio de Santiago novos resultados da investigación que desenvolve desde o 2008. O estudo incide na percepción de comerciantes, cidadanía e visitantes coa actividade económica santiaguesa con especial interese naquela relacionada ao turismo. 

O estudo deixaba datos como que o comercio compostelán segue preferindo ao cliente local, sinalando ademais que o 60% dos comerciantes entrevistados non ven diferenza de gasto entre turistas ('visitantes' no documento). Por outra banda, o 50% das persoas con establecemento comerciais preferirían outro tipo de turista na cidade. E a isto engaden o seu rexeitamento frontal (o 95% de persoas consultadas) a reservar o centro histórico soamente ao turismo. Sobre os visitantes, máis de tres cuartos dos enquisados non se recoñecían como peregrinos e os que si, maioritariamente eran doutros lugares de España.

O máis sorprendente é que se unha inmensa maioría de visitantes din querer probar a gastronomía do lugar, só faio o 13%. E ademais, os pratos típicos (polbo, marisco e outros) menos do 30% dos potenciais consumidores fano, optando a maioría por pratos precociñados e comida rápida. Por último, o gasto medio en restauración é de 86 euros.

A conclusión desta investigación é a necesidade de manter a actividade comercial “de toda a vida” na parte histórica: “o modelo turístico desexable é o que se desenvolve desde a preservación do comercio tradicional e as súas relacións coa poboación local”. Por tanto, manter a vida que viña desenvolvendo na parte antiga antes do boom turístico é a mellor forma de manter a actividade económica nesta parte da cidade.