O bo cidadán, paga os seus impostos?

Para a democracia é vital que o poder necesite regularmente pedir o noso diñeiro.

Estando, como estamos, na era da postverdade, onde todo é líquido, resulta curioso que certas verdades desas oficiais e redondas sobrevivan incólumes. E unha delas é "o bo cidadán paga os impostos". A democracia española foi un notable éxito ata agora, pero nótaselle a inmadurez nesa afección a mitos oficiais altisonantes, afección que non teñen, ou non tanto, as democracias xa curtidas, cuxos cidadáns critican o sistema por menos de nada.

A historia ensina que diversos aspectos importantes da democracia constitucional se deberon non a que a xente pagase os impostos senón a que se negaba a pagalos. Para a democracia é vital que o poder, mesmo lexítimo, necesite regularmente pedir o noso diñeiro e someterse a votacións. Iso obrigaba aos reis, se querían fondos, a convocar os parlamentos ou cortes medievais. Polo seu gusto, preferirían gobernar sen parlamentos. Así o fixo Carlos I de Inglaterrade 1629 a 1640 (con resultados desastrosos para a súa propia cabeza, que acabou cortada polo machada do verdugo). Se xa tivesen seguros eses fondos, se os "bos cidadáns" pagasen sen rechistar, os reis non necesitarían convocar parlamentos, estes languidecerían, non habería eleccións, non habería que renovar anualmente o consentimento aos impostos e ao orzamento. 

Iso foi o que ocorreu en España e máis aínda en Francia: cando en 1789 se convocaron os Estados Xerais, levaban uns 175 anos sen reunirse. Por iso o parlamentarismo e a representación teñen unha débeda con quen non querían pagar os seus impostos; de aí "no taxation without representation" e "no taxation without consent". Así que se os impostos non foron consentidos por nós ou os nosos representantes (e en España a maioría parlamentaria representa ao goberno, non a nós), ou se son claramente inxustos, ou moi regresivos, ou confiscatorios, non teremos obrigación constitucional de pagalos (art. 31 da Constitución). A menos que a Constitución non importe, claro.

Así que se os impostos non foron consentidos por nós ou os nosos representantes ou se son claramente inxustos, ou moi regresivos, ou confiscatorios, non teremos obrigación constitucional de pagalos (art. 31 da Constitución). 

Como o tema é moi antigo, sobran exemplos. A Carta Magna de 1215 prohibía ao rei percibir impostos sen consentimento salvo en casos moi taxados, como casar á súa filla maior por primeira vez (que pensarían as demais fillas?).

No notado Case of Shipmoney (1638), John Hampden negouse a pagar un pequeno imposto de vinte chelíns que Carlos I precisaba para construír uns buques. Non gañou o preito, pero máis xente negouse a pagar, e dous anos despois unha lei suprimiu o imposto.

En 1773, no Boston Tea Party, os colonos arroxaron un cargamento de té ao mar, en protesta contra uns impostos non votados por eles nin os seus representantes (non tiñan representación no Parlamento de Westminster). En realidade, os seus coetáneos franceses, prusianos ou españois soportaban impostos peores sen queixa algunha (que ninguén escoitaría) nin representación popular (a ninguén se lle ocorría que non estar representado en Madrid fose un agravio). En 1776, América declararíase independente. En 1846, H.D. Thoreau negábase a pagar impostos por considerar que o estado norteamericano era esclavista.

En 1989, Margaret Thatcher impuxo contra vento e marea o impopular polltax, xerando unhas desordes públicas das que fan época en marzo de 1990. A finais de ano cesaría.

Teñen eses casos algún transfondo común? Si: un contrato que o gobernante rompe ou non respecta. E hai que admitir que en España esa idea non está no imaxinario colectivo nin acaba de botar raíces, mentres que outras ideas non-constitucionais -"a lei é a lei e é para cumprila", "o bo cidadán paga os impostos"- calaron rápido, a pesar de que realmente non son españolas, senón importacións recentes. A idea contractual implica que o Estado non ten por principio un dereito unilateral sobre o noso diñeiro -aínda que, certamente, pode haber momentos,como Inglaterra baixo os bombardeos hitlerianos, nos que o bo cidadán paga e non protesta-. Se o Estado tivese un dereito a priori e absoluto sobre nós, sen necesidade de xustificalo, sería Deus. Non por casualidade, Hobbes, que era unha persoa crente, dixo que o seu Leviatán absolutista era un mortal god (con minúscula, pero god).

Diríase que moitos españois ex-católicos de hoxe non cesaron de profesar lealdades de tipo relixioso; simplemente, transferíronas ao estado, como noutros países ocorreu hai séculos. Ignoran que, como dicía Chesterton, crer no estado é crer nos homes que manexan o estado (por exemplo, Rajoy e Montoro, sen esquecer outros que agora están en prisión pero non hai moitos anos estaban manexándoo).