O que nos custan os bancos

Hai uns días, o Banco de España fixo público o seu Informe sobre a crise financeira e bancaria en España: 2008-2014. O documento é unha fonte importante de información e explicación do que pasou coas finanzas españois tras os anos de 'viño e rosas' finalizados abruptamente coa crise desatada en EEUU o 15 de setembro de 2008. Anunciouse naquela data a bancarrota de Lehman Brothers, a venda de Merryll Lynch ao Bank of America e o desplome do xigante dos seguros, American International Group. Foi o comezo 'oficial' do que despois se cualificou como a 'crise interminable' ou a Gran Recensión.

Parece máis razoable retrotraer o inicio da crise estadounidense (e mundial) ao martes 'negro' de 27 de febreiro de 2007, tras a quebra das hipotecas subprime estadounidenses e a forte caída da bolsa de Nova York. A fins de 2011, o Tesouro estadounidense inxectara diñeiro público que se aproximou á cifra de 200.000 millóns de dólares para cubrir os créditos máis que dubidosos das hipotecarias semipúblicas Fannie Mae e Freddie Mac, as cales posuían ou garantiron a metade das hipotecas emitidas en EEUU antes da recesión e máis do 90% das subscritas posteriormente. No Reino Unido, o Tesouro británico, como consecuencia do crack de 2007, inxectou a cantidade de 300 millardos de libras esterlinas como capitais e garantías de rescate bancario, equivalentes en 2012 a toda a débeda soberana da vilipendiada Grecia.

Lémbrese que por aquel entón, a norteamericana comisión de valores SEC (US Securities and Exchange Commission) concluíu que os directivos das dúas grandes hipotecarias, Fannie Mae e Freddie Mac, enganaran aos investidores ao non informalos dos riscos que estaban a asumir coas subprime e hipotecas lixo, iniciadoras da devastadora crise financeira posterior.

En España, o rescate para previr a nosa castiza quebra financeira produciuse coa autorización da Unión Europea ao endebedamento con diñeiro público español para facer dispoñible unha liña de crédito de 100.000 millóns de euros. Así, puido liquidarse unha situación na que os bancos e caixas de aforros se endebedaron desaforadamente para comprar activos inmobiliarios, e buscaran nos exterior recursos crediticios extra para prestar aos insolventes do 'pelotazo do ladrillo'.

Hoxe acéptase como unha verdade incontestable que o diñeiro avalado polos contribuíntes españois salvou aquela situación de emerxencia, e ata pánico, do sector bancario e do conxunto do sistema económico español. Pero os diñeiros que entón se prestaron non se devolveron. Boa parte deles perdéronse irremisiblemente. Estímase en 65.000 os millóns de euros que se volatilizaron na operación de rescate. É unha cantidade equivalente á metade dos que gastamos durante todo un ano para o pago de todas as pensións contributivas e non contributivas dos nosos 8,5 millóns de pensionistas.

Pero os diñeiros que entón se prestaron non se devolveron. Boa parte deles perdéronse irremisiblemente. 

Afortunadamente, e grazas ás declaracións en setembro de 2012 de 'Super Mario Draghi', como se lle coñece nalgúns mentideros bancarios e políticos continentais ao gobernador do Banco Central Europeo, as especulacións dos capitais para destruír ao euro e crebar as economías máis débiles europeas, entre elas a española, foron un bálsamo milagroso. Anunciou Draghi entón un cambio histórico na política monetaria europea ao declarar solemnemente que o euro era un obxectivo estratéxico que debía ser preservado por encima de calquera outra consideración. Quixo significar, noutras palabras, que estaría disposto a poñer en funcionamento ilimitadamente a 'maquina de imprimir diñeiro', dando un golpe de autoridade ante os capitais peregrinos con sedes nas principais prazas da Anglobalización: City londiniense e Wall St. neoiorquino.

Detrás dos sofisticados métodos de investimento financeiro está a pulsión do capitalismo. Con todo, é verdade de Perogrullo que o común da xente confúndeo a miúdo co instrumento do mercado. Como moi acertadamente asevera o economista Juan Torres, a competencia e a eficacia na xeración de riqueza son e deben ser perfectamente compatibles coa solidariedade, co benestar colectivo e mesmo coa cooperación. Boa parte das esquerdas, e da representación das clases traballadoras tiveron historicamente unha evidente confusión sobre a realidade que hai detrás do capitalismo: "… creron con demasiada frecuencia que os ingresos e a riqueza son unha especie de don ou que o progreso e o revolucionario consiste en crer que todo é gratis".

Como moi acertadamente asevera o economista Juan Torres, a competencia e a eficacia na xeración de riqueza son e deben ser perfectamente compatibles coa solidariedade, co benestar colectivo e mesmo coa cooperación 

Non hai mal que por ben non veña, nin consolo para quen o necesite, rezan os adaxios populares. O meu afillado Javier, coñecedor do mundo das auditorias e do asesoramento financeiro, asegúrame que a 'cultura do pelotazo' en España, sobre todo no sector da construción que foi principal responsable da 'burbulla' previa á crise de 2007-08, foi en boa medida domeñada por un maior nivel de autodisciplina corporativa. Asegúrame que hoxe en día as empresas aínda seguen endebedadas pero que os bancos se coidan moito en esixir máis credibilidade á hora de prestalas con proxectos que non teñan recursos polo menos dun 20% de 'equity' (capitalización propia). Haberá que confirmalo no futuro máis próximo, agora que volvemos aos niveis de funcionamento económico previos ao crack de 2007-08.

Naqueles días de 'viño e rosas' foron demasiadas as operacións infladas co aire do crédito fácil. Ou se prefiren vostedes, en liña coa miña proclividade refraneira, actuábase coma se 'os cans se atasen con longaniza', en alusión ao idiosincrático desexo ibérico por malgastar aquilo que non se posúe. Entre tanto, o equivalente ao diñeiro público que custa aproximadamente manter anualmente o noso estupendo Sistema Nacional de Saúde, volatilizouse co rescate bancario. Diñeiros, en suma, que non volverán…