O fracaso susanista debilita a Rajoy

O plan liderado por Susana Díaz para atar o PSOE á gobernabilidade de Estado fracasou estrepitosamente. Sen chegar ao 40% de votos, deixando aparte Andalucía non conseguiu chegar a unha media do 30% da afiliación que votou no resto de federacións socialistas. Pedro Sánchez alcanzou algo máis da metade (50,2%), cunha vantaxe significativa de máis de dez puntos. A posición intermedia de Patxi López foi avalada por menos do 10%.

O fracaso non é só nin principalmente da Presidenta de Andalucía, senón do aparello institucional socialista imbricado co poder establecido (baróns territoriais, xestora, líderes históricos (González, Guerra, Almunia, Zapatero, Rubalcaba…). Desde a súa prepotencia e a súa soberbia elitista, non conseguiron suficiente lexitimidade entre a militancia socialista. Desbaratouse o nefasto golpe palaciano de outubro pasado que forzou a dimisión do Secretario Xeral e nomeou a Comisión Xestora que facilitou a investidura de Rajoy, coa abstención socialista, e garantía a estabilidade do Goberno do PP.

O PSOE ten un carácter dobre. Por unha banda, o núcleo dirixente dependente dos poderosos, que perdeu. Perde tamén Rajoy e o seu proxecto normalizador. Doutra banda, a maioría da militancia que propugna o distanciamento e a oposición clara á dereita, e que gañou. Gañan as posibilidades de achegamento a Podemos e os seus aliados, aínda que sexa limitado e esixa finura política. A pugna de poder interno reflicte a dobre opción pola estabilización ou non do consenso liberal-conservador da tripla alianza (PP-Ciudadanos-PSOE). A roupaxe social-liberal saíu cuestionada.

O que a maioría da base socialista deslexitimou é a resignación socialista ante o peche inmovilista e corrupto do armazón de poder dereitista. O seu proxecto consistía en neutralizar a dinámica do cambio político, subordinar o Partido Socialista e illar a Unidos Podemos e os seus aliados. Pretendía consolidar a restauración do novo bipartidismo (agora con Ciudadanos) coa normalización institucional e da política socioeconómica e territorial. Todos os grandes poderes fácticos, económicos, financeiros, institucionais e mediáticos, coa bendición de Bruxelas, Berlín e Frankfurt, están tras ese obxectivo, no marco da incorporación decidida da dirección da socialdemocracia europea a ese continuísmo estratéxico dominante. O PSOE, con Susana Díaz, debía consolidar o plan restaurador, socioeconómico, do sistema institucional e, ademais, da cuestión nacional. O fracaso foi total.

O apoio institucional e dos grandes medios a este plan liderado por Susana Díaz foi impresionante; mesmo chegou a coaccións e prácticas antidemocráticas na recolección de avais, corrixidas no voto secreto de moitos militantes (recibiu, con maior participación, mil votos menos que avais). O seu discurso baleiro, só co gancho de ser 'gañadora', non convenceu á súa base afiliada. Pero mesmo a súa credibilidade gañadora está en dúbida. Nas eleccións autonómicas de Andalucía o PSOE baixou desde o 50,4% de 2004, ao 40,7% en 2012, e ao 35,4% en 2015; en total un descenso de quince puntos. Ademais, o conxunto do Partido Socialista perdeu desde 2008 a metade dos seus electores, case seis millóns.

É certo que Sánchez tocou chan, non conseguiu levantar a ampla desafección social cara ao PSOE e tampouco garante a remontada. Pero o seu NON a Rajoy foi alto e claro. Ademais, fronte á idea vitimista, a maioría da perda de votos (4,3 millóns) xa se produciu en 2011. A súa orfandade representativa xerouse antes da existencia de Podemos; a representación das forzas do cambio contribuíu a consolidar este novo campo sociopolítico e electoral. A causa da crise socialista de lexitimidade cidadá, nunca recoñecida nin rectificada, foi pola regresiva e impopular xestión gobernamental de Zapatero-Rubalcaba desde 2010, que apareceron xunto con Felipe González, como os apoios fundamentais de Susana Díaz. A defenestración autoritaria de Sánchez no Comité Federal de outubro, a mans dos notables, profundaba o seu canellón sen saída e a súa crise identitaria e electoral. O pasado (selectivo) non ofrece solución; para a experiencia maioritaria da súa afiliación é o síntoma e a causa do enfraquecemento discursivo, social e electoral. Imponse unha profunda renovación.

Por tanto, o proxecto susanista e do aparello institucional dun suposto PSOE gañador e autónomo da dereita non ten credibilidade. Os xestos autónomos do poder establecido foron superficiais e insuficientes. A volta ao bipartidismo gobernante (corrixido por Ciudadanos) é imposible e implica un duro sectarismo contra o amplo campo alternativo. A subordinación á estabilidade e a hexemonía do partido máis corrupto de Europa, o PP, cunha dinámica regresiva e autoritaria, quedou máis deslexitimada. O descrédito do Goberno da dereita e as súas políticas increméntase.

En sentido contrario, a campaña de cerco e descualificación ás forzas do cambio, estratexia de contención articulada polo seu aparello político e mediático e impulsada polos poderosos, quedou danada. Ese sectarismo da maioría de baróns territoriais que, para máis inri, beneficiáronse do apoio de Podemos para as súas investiduras fronte ao PP, quedou desautorizado. Ábrese a necesidade dun novo reequilibrio, partidario e institucional, nos congresos territoriais nesas Comunidades Autónomas.

OS LÍMITES DO PROXECTO DE SÁNCHEZ

O éxito de Pedro Sánchez, menos dependente dese aparello institucional e mediático, abre posibilidades de cambio. Queda aínda un treito difícil. En primeiro lugar, ata onde vai alcanzar a súa hexemonía organizativa nos procesos de congresos socialistas (federal e territoriais) que están en marcha nos dous próximos meses. Por tanto, está por dilucidar o seu grao de control partidista (incluído o grupo parlamentario cuxa composición non se renova e onde é minoritario) ou, dito doutra maneira, o nivel de renovación das vellas estruturas de poder interno e a súa conexión económica e mediática.

En segundo lugar, está a incógnita do alcance do xiro cara á esquerda de Sánchez e o seu equipo ou, como el di, a súa reafirmación como 'referencia da esquerda' ou de nova socialdemocracia. Trátase do carácter do seu proxecto de fondo, dos novos equilibrios cos poderes fácticos e o grao de compromiso unitario coas forzas transformadoras.

De todo iso hai xestos retóricos positivos, algúns de ida e volta, pendentes de concretar. Entre eles, poñer o foco na acción contra as desigualdades sociais e establecer pontes con Unidos Podemos e as forzas nacionalistas. O principal, o seu discurso de oposición máis clara ao Goberno do PP, incluída a presentación dunha posible moción de censura, sempre que teña 'posibilidades de gañala' e a medio prazo. Iso supón descartar a colaboración coa estratexia de oposición actual de Unidos Podemos e o seu aliados respecto dunha moción de censura inmediata.

Con todo, actualmente, hai suficientes motivos (corrupción, degradación da democracia, políticas impopulares...) que a xustifican. Aínda que non está asegurado o poder botar ao PP do Executivo, a súa moción ten sentido cívico e político. É un instrumento democrático (institucional e participativo) para denunciar a involución social e democrática do goberno conservador e fortalecer entre a cidadanía a idea de cambio de progreso fronte á resignación ou a 'normalización' do continuísmo. En todo caso, é un bo comezo o respectar as respectivas estratexias de oposición e favorecer o entendemento.

A vitoria de Sánchez xa cuestionou a credibilidade da xestora e os 'notables' implicados na involución política e democrática do PSOE. Xerou unha greta de lexitimidade no bloque de poder ao poñer por diante a oposición e alternancia ao goberno do PP e desprazar os seus principais valedores no Partido Socialista. Así, está obrigado a diferenciarse mellor da dereita do PP (e Ciudadanos) e opoñerse ao simple continuísmo da súa gobernabilidade. Especialmente, está comprometido en esixir responsabilidades políticas a Rajoy, pola súa corrupta e autoritaria xestión e pedir a súa dimisión.

En terceiro lugar, aparece a tarefa de colaborar coas forzas transformadoras para construír unha alternativa de progreso. O novo Secretario Xeral electo e, especialmente, algún compoñente do seu equipo como Pérez Tapias, recoñeceron que o pacto de PSOE-C'S de hai un ano impedía, polo seu contido neoliberal e a esixencia de completa subordinación, o acordo con Unidos Podemos, En Marea, En Comú Podem e Compromís. A proposta para negociar un Goberno de Progreso, cun programa intermedio e unha xestión gobernamental compartida, é unha solución razoable, aínda que rexeitada oficialmente polo PSOE, desde a súa pretensión hexemonista.

Pode haber algunhas variacións dese status quo de relativa paridade representativa. De feito, actualmente, existen dous millóns de votantes con relativa orfandade representativa, inclinados cara á abstención e en espera da avaliación de cada xestión e proxecto: un, o que perdeu Unidos Podemos entre o 20-D e o 26-J; outro, o que perdeu adicionalmente o Partido Socialista, segundo as enquisas, neste último período de crise. A tentación de Sánchez é que a pugna pola hexemonía electoral relativa se converta na súa estratexia principal e custe o que custe. A súa insistencia en non camiñar xuntos con Podemos e os seus aliados e ser 'a referencia da esquerda', apenas esconde a súa aspiración hexemonista para sacar suficiente distancia nas próximas eleccións e negociar, en todo caso, con vantaxe (programática e de xestión) un posible acordo coas forzas do cambio.

Pero iso supón priorizar a pugna competitiva e o illamento das forzas transformadoras. Mesmo está por ver que ese reequilibrio á portuguesa, sen suficiente garantías de gañar autónomamente ás dereitas, sexa admisible polos notables e o bloque de poder económico e mediático. O diario El País xa ameaza cunha crise e ruptura á francesa, é dicir, a construción dun gran centro, a irrelevancia da esquerda socialista e o acoso ás forzas alternativas. E, desde logo, con Rubalcaba na súa cociña, a súa aposta pola escisión é máis crible que a alianza (podemización) co chamado populismo esquerdista. Por tanto, as presións a Sánchez vanse redobrar, a súa marxe aínda é escasa e, de momento, nin sequera é un Hamon ou un Corbyn.

A perspectiva española, dentro do enfraquecemento xeral da socialdemocracia, é distinta á portuguesa (unha gran vantaxe socialista sobre o Bloco e o PCP), a grega (derrube socialista con hexemonía de Syriza), a alemá (coalición coa dereita, con peso de A Esquerda e Os Verdes) e á francesa (división socialista con pase do aparello socialista ao centrista Macron e unha Francia Insumisa triplicando ao PSF). A paridade representativa coas forzas transformadoras, a xusta resposta á gravidade socioeconómica e a cuestión nacional, así como a existencia dunha arraigada cultura democrática e de xustiza social entre a maioría popular ofrecen unha especificidade na nosa dinámica do cambio político.

A vitoria de Sánchez debilita ao Goberno de Rajoy, facilita certa colaboración con Unidos Podemos e converxencias, pero o seu proxecto está lonxe de forxar unha desexable alianza de progreso. Para iso, ademais dun mínimo de confianza e lealdade é imprescindible avanzar nun programa mínimo compartido de xiro socioeconómico progresista e democratizador, de rexeneración democrática e respecto da problemática territorial. Nese marco, cun talante democrático e unitario, é lexítima a competencia e o debate de ideas e proxectos. O camiño é priorizar os obxectivos comúns dun cambio auténtico de progreso, alargar o campo alternativo e progresista e incrementar a participación cidadá en detrimento do espazo das dereitas e o seu proxecto autoritario e regresivo. Faise camiño ao andar.

Artigo publicado orixinalmente en PressDigital.