A división do PSOE

O poder establecido pretende garantir a gobernabilidade da dereita e neutralizar a ampla dinámica cidadá de cambio. No seu discurso desacredita a esta última como ilusa e 'perdedora'. Á parte da Unidos Podemos e os seus aliados, tamén a adxudica a Pedro Sánchez, ex secretario xeral do PSOE. Como se sabe, pugna nas primarias socialistas con Susana Díaz, Presidenta da Junta de Andalucía e que ten un discurso baleiro pero, iso si, presentado como 'gañador' e con responsabilidade de Estado.

O seu problema, que non pode esconder, é a posibilidade de que Sánchez teña un aval significativo entre a militancia socialista e trastorne o equilibrio da tripla alianza. O proxecto deste consiste en facer crible a súa proposta de abandonar a colaboración co PP e virar á esquerda. O temor que infunde ao armazón económico-político é ao risco de camiñar cara a un pacto de progreso con Unidos Podemos e aliados, cun plan transformador, un programa negociado de cambio e un amplo consenso social. Os poderes fácticos de dentro e fóra do seu partido defenestrárono cando só se atisbaba esa opción. De momento, desacredítano co mesmo paquete descalificador de irreal, minoritario e perdedor. Á parte queda a opción de Patxi López, coa función de dividir o voto sanchista e favorecer (e compartir) a vitoria do aparello socialista ao redor de Susana Díaz.

Veremos agora nas primarias o apoio militante a Sánchez e se gaña e se abre a posibilidade dun cambio gobernamental inmediato (ou novas eleccións xerais). O máis probable é a agudización da fractura interna que pode terminar co disciplinamento (ou abandono) de xente crítica se perde, ou coa ruptura, polo menos do grupo parlamentario, se gaña. É dicir, en calquera escenario parece non existir capacidade para a necesaria dispoñibilidade do conxunto do Partido Socialista cara a un Goberno alternativo de progreso pactado con Unidos Podemos e converxencias e aberto á colaboración co nacionalismo progresista. Cumpriríase o deseño do armazón económico-político para impedir o cambio gobernamental de progreso. En todo caso, a súa firme actitude fronte ao PP axuda a romper o discurso monolítico da inevitabilidade do apoio socialista á gobernabilidade da dereita e a imposibilidade do cambio, así como cuestiona a lexitimidade entre as bases socialistas do suposto carácter 'gañador' de todo o plan normalizador da Comisión xestora.

O horizonte do cambio institucional está, sobre todo e sen que se produzan acontecementos relevantes impredicibles, no ciclo electoral dos anos 2019-2020. Mentres tanto, a tarefa política das forzas do cambio consiste en influír, xestionar e condicionar as políticas, representar e activar a cidadanía, e sumar apoios sociais para o cambio político. E o que se está dilucidando é se ese proxecto, á parte de xusto e democrático, é realista e susceptible de canalizar as aspiracións dunha maioría popular e expresar unha maioría institucional, no grandes Concellos, en Comunidades Autónomas significativas e no Goberno. Queda camiño, e a pugna é dura e prolongada.

Pero, ademais, o discurso interesado en non recoñecer as bases sociais en que se incardina ese proceso de cambio e que trata de impedilo, supón unha deformación da realidade. O plan de estabilización política do PP e os de arriba non corresponde á opinión das maiorías sociais. Ese enmascaramento ideolóxico ten a función de frear as forzas do cambio. Con todo, trae consecuencias importantes de perda de credibilidade cidadá nesa clase gobernante.

Particularmente, a dirección do Partido Socialista está sometida á contradición entre, por unha banda, a súa necesaria retórica de cambio -aínda que sexa limitado ou en aspectos secundarios-, a efectos da súa lexitimidade social, parecendo ser útil á sociedade e, doutra banda, a súa garantía de gobernabilidade do PP, así como o seu compromiso co continuísmo estratéxico e de poder do armazón político-económico, por moito que destaquen a súa vocación de 'aternancia'. O seu actual xiro dereitista e o seu estilo pouco democrático profundan a desafección popular (segundo as últimas enquisas electorais, perde un millón e medio de votantes desde o 26-J, a maioría cara á abstención pero unha porción significativa a Unidos Podemos e os seus aliados e outra cara a Ciudadanos).

Un dos factores de certa estabilización institucional é a colaboración da maioría da dirección socialista e a súa garantía de gobernabilidade do pacto das dereitas (PP e C's), continuación da súa determinación de frustrar a posibilidade dun Goberno de progreso. Con todo, o aparello socialista conta con escasa lexitimidade entre a súa militancia e o seu electorado para o seu aval á gobernabilidade do Goberno do PP, está moi afastado do seu compromiso de 'cambio seguro' e mesmo dunha oposición verdadeiramente útil para a maioría cidadá. Aínda que agora nas primarias necesita un distanciamento relativo para evitar un desprazamento militante cara a Sánchez.

Para taponar esas gretas, o bloque de poder liberal-conservador debe apostar por unha forte presión política cara á dirección do Partido Socialista, un gran despregamento mediático para persuadir ou neutralizar a xente descontenta e, sobre todo, un illamento das forzas do cambio como compoñente transformador baseado na xustiza social e a democratización. Ata agora tiveron un relativo éxito no obxectivo central de impedir a formación dun Goberno de progreso, compartido e negociado con Unidos Podemos e os seus aliados. Non só se confirmou a negativa da dirección socialista, desde o principio tralo 20-D, a iniciar un proceso de transformación real e de colaboración coas forzas do cambio, senón que, a pesar dos apoios recibidos en concellos e Comunidades Autónomas para desaloxar o PP, acentuou o seu sectarismo contra Unidos Podemos e os seus aliados, confirmando o seu actual aval á estabilidade do Executivo de Rajoy.

Aínda persiste a disputa sobre o relato das causas e responsabilidades polo fracaso dun Goberno de progreso en España e a conformación de certa frustración en parte do electorado de ambos. O propio Pedro Sánchez, na súa entrevista con Évole, xornalista da Sexta, trala súa defenestración a primeiros de outubro como Secretario Xeral do PSOE, encargouse de dar verosimilitude á versión de Unidos Podemos e converxencias: os poderosos de dentro e de fóra do PSOE vetárono. Non se debía á suposta intransixencia ou sectarismo da dirección de Podemos, versión machacona da dirección socialista e os principais medios, senón á determinación estratéxica do núcleo dirixente socialista, co acordo de Ciudadanos, de garantir o continuísmo económico e territorial, neutralizar un cambio real de políticas, aínda que fose limitado, e marxinar a Unidos Podemos e os seus aliados.

Tampouco é xusta a versión intermedia, supostamente equilibrada, da repartición por igual de responsabilidades aos dirixentes de ambas as formacións. Sánchez foi honesto niso ao sinalar o armazón económico-político e a dependencia do aparello socialista como culpable dese veto a un Goberno compartido de progreso. E habería que engadir a responsabilidade da propia dirección socialista pola súa aceptación e impotencia para encartarse a esa estratexia de impedir o cambio político en España e profundar a división das forzas de progreso, con toda a súa repercusión para o futuro de España e a Unión Europea.

É difícil que o Partido Socialista poida xa desempeñar un papel dirixente nun cambio político e institucional de progreso. Os poderosos e o seu propio aparello poden impoñer o seu repregamento representativo e a subordinación ás dereitas, en aras de defender os intereses continuistas dos poderes fácticos. Iso aprazaría o desaloxo das dereitas e sería fonte de maior frustración e desafección entre a súa base social.

Esa posible dinámica supón unha responsabilidade especial para as forzas do cambio que, de momento, están lonxe de conseguir, por si mesmas, os apoios sociais suficientes para aseguralo. Para desaloxar as dereitas das grandes institucións públicas e iniciar un auténtico cambio, segue sendo imperioso a colaboración con outras forzas políticas de progreso, en especial un renovado Partido Socialista (ou parte del) co que converxer.