As declaracións de Jeroen Dijsselbloem, presidente do Eurogrupo, causaron perplexidade. Quizá se temperan na longa tradición de estereotipos e receos mostrados entre europeos setentrionais e meridionais. "Non podo gastarme todo o meu diñeiro en licor e mulleres e a continuación pedir axuda. Este principio aplícase a nivel persoal, local, nacional e mesmo a nivel europeo", aseverou o socialdemócrata holandés nunha ampla entrevista publicada hai uns días no reputado diario alemán, Frankfurter Allgemeine Zeitung. Naturalmente a referencia dirixíase á Europa do Sur, a cal, segundo Dijsselbloem, recibiu a solidariedade da Unión Europea en momentos difíciles tras desencadearse a Gran Recesión en USA en 2007-08.

O dardo nas palabras de Dijsselbloem escoceu--e non pouco-- en países como España, Italia, Portugal e no gran acusado, Grecia. As peticións de dimisión multiplicáronse, incluíndo a do propio Matteo Renzi, ata hai poucos meses presidente do goberno italiano e europeísta combativo. Como non podía ser menos, as redes sociais fixeron uso e abuso de epítetos e cualificativos variados respecto da suposta fogosidade libidinosa dos meridionais, ou a afección polas cogorzas solitarias dos veciños nórdicos. Todo esaxerado e mesturado con insultos gratuítos e inútiles.

Quizais o vicepresidente da Comisión Europea, Frans Timmermans, holandés e socialdemócrata como Dijsselbloem, contribuíse coas súas declaracións a achegar graos de sensatez e temperanza. Para Timmermans, nacido na mesma cidade de Maastricht que deu nome a unha Tratado clave no proceso de Europeización, moitos europeos seguen pensando de acordo ás nosas bagaxes culturais nacionais. A crítica ao seu compatriota e compañeiro de partido subliñaba que as súas declaracións non contribúen a cimentar un futuro común na casa europea. E evidencian, ademais, unha falta de sensibilidade e de empatía necesarias para a convivencia funcional entre as distintas singularidades culturais da nosa común civilización europea.

A figura do Presidente do Eurogrupo, aínda sendo informal, é moi importante por canto agrupa aos ministros económicos dos países do euro, así como ao presidente do Banco Central Europeo e ao presidente e ao responsable de asuntos económicos da Comisión Europea. Por iso as declaracións tiveron unha gran repercusión social e política. Lembremos que, entre os membros do Eurogrupo está Wolfgang Schaüble, o influente ministro alemán de quen se afirma que Dijsselbloem é un fiel escudeiro.

É coñecida a sinonimia no credo cristián entre 'débeda' e 'pecado' (Evanxeo de San Mateo 6:12). Para o representante xermano --e o seu adlátere holandés no Eurogrupo-- a xustificación moral das súas observacións é que os mediterráneos deben de penar polos seus pecados 'etílicos e luxuriosos'. Convén lembrar que os propios alemáns occidentais non aplicaron o mesmo Diktat aos seus irmáns da RDA, cando en 1990 decidiron comprar os seus marcos sen valor e reconstruír practicamente desde cero un país que cometera o pecado mortal do comunismo anticapitalista.

Para o redactor destas liñas é evidente que os mediterráneos son tan aplicados na súa 'ética do traballo' como poidan selo os europeos setentrionais. De feito, trabállase formal e informalmente-- un maior número de horas no meridión continental. Como ben apunta Timmermans, o asunto non é cuestión de preguiza ou falta de esforzo, aínda que quizá si o sexa de produtividade.

Lembremos que a propia España realizou un extraordinario esforzo desde a Transición democrática, o que nos permitiu crecer economicamente máis que os membros centrais europeos (Alemaña, Francia ou o Reino Unido, poñamos por caso). No seu conxunto, a España de 1976-2007 ofrece un bo exemplo dunha transición desde estruturas preindustriales a outras postindustriales nun breve lapso de tempo. Lémbrese que, durante ese período e medido en PPPs (unidades de paridade de compra), España pasou dunha porcentaxe de renda per cápita do 70% ao 94% da media europea (UE-15). En 1945 e 1960, durante a ditadura franquista, devanditas porcentaxes eran do 49% e 57% respectivamente. Xa en 2007, e considerando ao conxunto de EU-27, España superara a media europea cun 102,6%.

Certamente o axioma da solidariedade en aras do mantemento do modelo social europeo é insoslaiable. En termos materiais iso comporta transferencias de rendas dos países máis ricos aos países menos ricos (xeralmente do sur e do leste europeos). Tal regra de solidariedade lexitímase na actitude maioritaria dos europeos a favor do modelo social europeo, institucionalizado nun Estado do Benestar que protexa aos cidadáns das consecuencias perversas das forzas do mercado, e que embride a este último con actuacións que controlen as súas externalidades negativas. Agora ben, os propios cidadáns tamén deben asumir a súa parte alícuota de responsabilidade na evitación dunha Europa asediada polo falso 'espellismo da riqueza' promocionado pola anglobalización.

Cada europeo goza da alegría de vivir cos seus propios matices. A españolísima palabra 'festa', por exemplo, é de uso universal e enténdese por todas as partes. En ocasións, como foron os anos de 'viño e rosas' durante os inicios do terceiro milenio, os españois tratan de reeditar o vello refrán de 'atar os cans con longanizas',en alusión a un idiosincrático desexo ibérico por mostrar o rango de 'novos ricos' e de malgastar aquilo que non se posúe. Tras despregar un sobresfuerzo sostido en apenas trinta anos, algúns españois pensaron que xa eran iguais a alemáns, británicos ou franceses. Dijsselbloem lémbranos agora que as débedas páganse e as leis cúmprense, algo que convén non esquecer á hora de tomar decisións persoais de carácter financeiro e de elixir os nosos gobernantes. Ao fin e ao cabo, trátase dunha regra de obrigado cumprimento no noso dereito e sistema de valores europeos.

• Anglobalización