Os Franco gañan a primeira batalla pola propiedade das estatuas do Pórtico da Gloria

O alcalde avanza que recorrerán o fallo: "Perdemos a primeira batalla, pero non damos por perdida a guerra"

O Xulgado número 41 de Madrid deu a razón, en primeira instancia, aos herdeiros do ditador Francisco Franco na propiedade das estatuas obra do Mestre Mateo, Isaac e Abraham, que reclamaba o Concello de Santiago de Compostela.

Así, no fallo xudicial, con data de este venres 8 e ao que tivo acceso Europa Press, a maxistrada Adelaida Medrano Aranguren desestimou "integramente" a demanda interposta polo Concello de Santiago contra os herdeiros da Franco --María del Carmen, Jaime Felipe, María Aránzazu, José Cristóbal, María del Mar e María da Ou Martínez-Bordiu Franco-- e contra a mercantil Pristina SL.

No fallo, a xuíza considera que a demanda interposta "non chega a identificar" por completo as estatuas e non "proba se existiu a posesión tras a firma da escritura", o que, na súa opinión, é necesario para acreditar o seu uso público.

Neste sentido, o fallo lembra que o feito de que as estatuas quedasen adscritas tras a súa adquisición a un uso público é "determinante", dado que faría a reclamación "imprescriptible". Con todo, considera a xuíza, "este extremo non quedou probado nin sequera de forma indiciaria".

"É comprensible que, tras 63 anos de pasividade do propio Concello á hora de reclamar o que entende que lle pertence, o argumento da súa natureza como bens de dominio público imprescriptibles é o único dos posibles para soster xuridicamente esta acción reivindicatoria, como forma de tratar de evitar as consecuencias que o transcurso do tempo causa na adquisición dos dereitos", indica o fallo.

POSESIÓN FÍSICA DAS ESTATUAS
Na súa argumentación, a xuíza refírese á documentación achegada polo Concello de Santiago para preguntar o motivo polo cal non hai ningunha referencia ás pezas máis aló da escritura pública de adquisición do 4 de xuño de 1948. "Nin hai indicios documentais da recepción das estatuas tras a escritura, nin moito menos da localización que ás citadas déuselle de ser recibidas", apunta.

Así, fai referencia á existencia de acordos municipais posteriores sobre o uso e localización doutras estatuas adquiridas ao miso tempo, pero non destas, e cuestiona a argumentación dos peritos achegados polo Concello sobre a localización das esculturas no Pazo de Raxoi baseándose en "supostas manifestacións de persoas de idade avanzada".

"Causa estrañeza que ambos os estudiosos puidesen alcanzar o seu coñecemento acerca da localización das estatuas polo mesmo medio, isto é, por medio de manifestacións verbais de persoas que non identifican", critica.

Estas cuestións, así como o feito de que non se achegue o "inventario municipal" onde deberían figurar estas pezas, "impide a este órgano ter por probado que as estatuas fosen recibidas realmente polo Concello e que as mesmas fosen un ben de dominio público por estar adscritas a algún servizo público".

PON EN DÚBIDA A IDENTIFICACIÓN
Con todo, a xuíza vai máis aló no seu fallo e pon en dúbida a propia identificación das pezas, isto é, que as que están en poder da familia Franco sexan aquelas a as que se refiren os informes da escritura de adquisición.

Entre outras cuestións, menciona que existe "unha notoria confusión en canto á identificación" das pezas, así como ao número e características das esculturas que foron retiradas da fachada do Pórtico da Gloria.

A xuíza indica que nos informes de expertos previos á adquisición, ambos "discrepan" sobre a descrición das pezas e que fan referencia a que unha das pezas está "fragmentada". "En todo momento, as dúas estatuas reivindicadas polo Concello demandante son descritas como estatuas non fragmentadas, se non enteiras, coa natural deterioración da súa antigüidade", o que "aumenta a confusión" para a xuíza. A pretensión de identificar estas estatuas como as que están en poder dos Franco é "unha temeridade manifesta", destaca o fallo.

POSESIÓN POR "USUCAPIÓN"
Tendo en conta estas circunstancias, a xuíza considera que este caso non pode considerarse imprescriptible. A maiores, considera que se deron as circunstancias de "posesión e tempo" para que tivese lugar a "usucapión" das pezas por parte dos Franco, isto é, a súa posesión polo paso do tempo.

A familia Franco, recolle, foi requirida e cedeu as pezas en ocasións para realizar exposicións "como titulares do dereito de propiedade", unha posesión que "foi pública, pacífica e non interrompida", fronte aos "42 anos de evidente pasividade por parte do Concello".

Para este sistema de apropiación, lembra o xulgado, "só necesítanse seis anos de posesión" nas condicións determinadas. "No noso caso, como mínimo transcorrerían 42 anos, se atendemos ás circunstancias políticas que a actora cita, e 63 anos noutro caso, co que a adquisición por usucapión quedaría consumada e a acción reivindicatoria quedaría prescrita", finaliza.

O CONCELLO RECORRERÁ ANTE A AUDIENCIA PROVINCIAL
O Concello compostelán --que nesta demanda, impulsada polo rexedor compostelán, conta co apoio unánime das organizacións políticas-- xa prevía que o periplo xudicial prolongaríase ata últimas instancias, pero confiaba en que o primeiro paso fose positivo. Agora recorrerá ante a Audiencia Provincial de Madrid, aínda que é previsible que finalmente a posesión das estatuas acábese dirimindo no Tribunal Supremo.

Nunha primeira lectura, fontes municipais confesan a Europa Press que lles chamou a atención que en apenas unha semana ditouse un fallo xudicial dunha cuestión que consideran "complexa" e de "calado" e avanzaron, en todo caso, que apelarán ante todos os aspectos que a xuíza desestimou.

Unha das liñas que defenderán o Concello será a acreditación, cos documentos do conde Ximonde, que as estatuas pertencían ao Consistorio compostelán cando llas levou a familia Franco. Ademais, salientarán que na propia declaración de Ben Interese Cultural (BIC) que fai a Xunta, "máxima autoridade" de Patrimonio Histórico, ambas as figuras do Mestre Mateo están "identificadas perfectamente". Ademais, o Consistorio compostelán defendeu, e volverá facelo, que a posesión do patrimonio público é "imprescriptible".

"Perdemos a primeira batalla, pero non damos por perdida a guerra de recuperar para o público o seu patrimonio", manifestou en declaracións a Europa Press o alcalde compostelán, Martiño Noriega.

A demanda do Concello de Santiago viuse apoiada, no seu día, coa localización no arquivo da Universidade de Santiago do expediente de adquisición das pezas, así como da propia escritura notarial, facendo constar todas as características das estatuas, da titularidade municipal.

Segundo estes documentos, tras a súa retirada da Catedral, as esculturas pasaron a mans do Conde de Ximonde no século XVIII, un nobre que as vendeu ao Concello de Santiago por 60.000 pesetas en 1948. No documento de venda existe unha reserva "para evitar que desaparezan do concello" --cunha multa no caso de que así sexa-- e presérvese a súa propiedade "pública, dos veciños de Santiago", sen posibilidade de venda ou cesión.